الگویی برای تدوین مبانی قانونی نظام نظارت و حسابرسی مستقل در بخش عمومی ایران

در همه کشورها اعمال نظارت و کنترل های داخلی بر منابع مالی عمومی بر عهده وزارت دارایی و به نمایندگی از قوه مجریه است اما نظارت و حسابرسی مستقل بر این منابع از وظایف دیوان محاسبات به نمایندگی از قوه مققنه است.  احکام نظارت و حسابرسی مستقل به صورت معمول در قانون دیوان محاسبات منظور و به تصویب می رسد. در ایران از سال 1289 تاکنون چهار قانون برای اعمال نظارت و حسابرسی مستقل با عنوان قانون دیوان محاسبات  تدوین و به مورد اجراء گذاشته شده است. در تدوین این قوانین، همواره قانون مورد عمل مبنای تدوین قانون جدید قرار گرفته و احکامی به آن اضافه یا احکامی از آن حذف شده است. اگرچه قانون دیوان محاسبات کشور مصوب 1361 و اصلاحات بعدی آن نسبت به قوانین ماقبل خود از قابلیت های درخور ملاحظه ای برخوردار است اما کماکان با کاستی هایی نیزمواجه است.در پژوهش حاضر برای اولین بار تلاش شده است احکام کلیدی و ساختارساز نظام کنترل و حسابرسی مستقل از قوانین دیوان محاسبات 45 کشور منتخب از پنج قاره جهان استخراج و با احکام کلیدی پیش بینی شده در قانون دیوان محاسبات کشور و اصلاحات بعدی آن مقایسه شود. نتایج حاصل از این بررسی تطبیقی در قالب پرسشنامه ای حاوی ابعاد، مولفه ها و شاخص های یک نظام نظارت و حسابرسی مستقل، با همکاری دیوان محاسبات بین حسابرسان کل، حسابرسان ارشد و مدیران ارشد دیوان توزیع گردید. در مجموع،  تعداد 69 پرسشنامه جمع آوری و با استفاده از روش تحقیق دلفی فازی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج بیانگر این واقعیت است که صاحب نظران دیوان محاسبات در مورد الگوی پیشنهادی برای استقرار نظام نظارت و کنترل مستقل قابل پیش بینی در قانون جدید دیوان می باشد، اجماع نظر توافق دارند.

A Model for Legal Bases of Independent Audit and Oversight in Public Sector of Iran

In all countries, exercising internal control and oversight of the public financial resources is undertaken by the ministry of finance as a representative of executive branch; however, it is the duty of supreme audit court as a representative of legislative branch. Decrees regarding independent audit and oversight are normally enacted as a part of public finance law. In Iran, since 1289(Iranian calendar), four public finance laws have been enacted consecutively and in the legislation of each of them, the former law formed the basis and the redundant articles were deleted and the new necessary ones were added. Although the public finance law 1361 (Iranian calendar) along with its further amendments has outstanding capabilities in comparison to the prior ones, it still has some deficiencies.In this paper and for the first time, the key decrees of independent audit and control system are extracted from the public finance laws of selected 45 countries from all five continents and are compared to key decrees of Iran’s public finance law and its amendments. Then, the results of this comparative research in the form questionnaire including aspects, criteria and subcriteria of an independent audit and oversight system were distributed among controllers, senior auditors and senior managers of supreme audit court. From the distributed questionnaires, a total of 69 questionnaires were collected and analyzed using Fuzzy Delphi method. The results show that the supreme audit court’s experts concur with the proposed model of independent audit and oversight system.