تحلیل رابطه بین اثر بخشی کمیته حسابرسی و مکانیسم‌های مدیریتی و مالکیتی نظام راهبری شرکتی: رویکرد مکمل یا رویکرد جانشینی؟

هدف پژوهش حاضر تحلیل رابطه بین اثربخشی کمیته حسابرسی و مکانیسم‌های مدیریتی و مالکیتی نظام راهبری شرکتی است. ویژگی‌های اندازه، استقلال و تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی در ارزیابی اثربخشی آن مورد استفاده قرار گرفته است. ویژگی‌های هیات مدیره و ساختار مالکیت نیز به عنوان مکانیسم‌های راهبری شرکتی منظور شدند. برای بررسی ویژگی‌های هیات مدیره از سه معیار تخصص مالی هیات مدیره، استقلال هیات مدیره و رهبری هیات مدیره استفاده گردید. همچنین برای بررسی نوع مالکیت از دو معیار مالکیت نهادی و مالکیت عمده استفاده شد. در راستای آزمون فرضیه‌های پژوهش از مدل‌های رگرسیون چند متغیره داده‌های ترکیبی با اثرات ثابت و روش حداقل مربعات تعمیم یافته استفاده شده است. با توجه به شرایط غربال جامعه و طبق روش حذف سیستماتیک، تعداد 195 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 6 ساله از 1391 تا 1396 بررسی شده‌اند. نتایج تحلیل‌های پژوهش بیانگر این است که از بین ویژگی‌های مورد بررسی در زمینه هیات مدیره در این پژوهش تنها رهبری هیات مدیره تاثیر معنی‌دار و مستقیم بر اثربخشی کمیته حسابرسی شرکت‌ها دارد که این موضوع حاکی از برقراری رابطه مکمل بین این دو مولفه راهبری شرکتی است؛ اما تخصص مالی اعضای هیات مدیره و استقلال هیات مدیره تاثیر معنی‌داری بر اثربخشی کمیته حسابرسی شرکت‌ها ندارند. همچنین هر دو معیار ساختار مالکیت شامل مالکیت نهادی و مالکیت عمده تاثیر معنی‌دار و معکوس بر اثربخشی کمیته حسابرسی شرکت‌ها دارند که این موضوع حاکی از برقراری رابطه جانشینی بین این مولفه‌های راهبری شرکتی است. نتایج متغیرهای کنترلی بیانگر این است که حسابرس بزرگ، چرخش حسابرس و سودآوری بر اثربخشی کمیته حسابرسی شرکت‌ها تاثیر معنی‌دار و معکوس می‌گذارند؛ اما اندازه و اهرم مالی بر اثربخشی کمیته حسابرسی شرکت‌ها تاثیر معنی‌دار و مستقیم می‌گذارند.