مدل‌سازی شاخص‌های ارزیابی اثربخشی کنترل‌های داخلی در شرکت‌های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران با رویکرد ساختاری- تفسیری (Ism)

با عنایت به اهمیت مساله اثربخشی کنترل‌های داخلی، این تحقیق با هدف ارائه الگوی ساختاری - تفسیری عوامل موثر بر ارزیابی اثربخشی کنترل‌های داخلی در شرکت‌های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران انجام‌شده است. داده‌های تحقیق به روش آمیخته اکتشافی جمع‌آوری گردید. داده‌های کیفی از طریق مطالعه مروری گسترده منابع معتبر در زمینه کنترل‌های داخلی به دست آمد و با استفاده از کدگذاری از طریق تحلیل محتوا، متغیرهای اولیه مدل شناسایی شد؛ از 125 کد اولیه 62 شاخص استخراج شد که در قالب 7 بعد، دسته‌بندی شدند و با استفاده از تکنیک دلفی فازی در دو مرحله، شاخص‌ها غربال شدند. در بخش کمی نیز جامعه آماری پژوهش شامل خبرگان مطلع و صاحب‌نظر حرفه‌ای و دانشگاهی در حوزه کنترل‌های داخلی بود که با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند، تعداد 19 نفر خبره به‌عنوان نمونه آماری انتخاب و نظرات آن‌ها طی بازه زمانی 981397 اخذ گردید. نتایج تحقیق حاکی از آن است که ابعاد مقررات گذاران و ویژگی‌های صنعت به‌عنوان زیربنایی‌ترین عوامل در ارزیابی اثربخش کنترل‌های داخلی می‌باشند. سپس ویژگی‌های شرکت در سطح دوم تاثیرگذاری و ساختار هیات مدیره و ساختار مالکیت در سطح سوم تاثیرگذاری قرارگرفته و درنهایت، متغیرهای ویژگی‌های حسابرس مستقل و حسابرس داخلی تاثیرپذیرترین عوامل در ارزیابی اثربخش کنترل‌های داخلی می‌باشند.