تعلیم و تربیت اسلامی

در وجود انسان،استعدادها و علایق فطری متعددی نهفته است که هرکدام برای رشد پیدا کردن،زمینه و شرایط مساعدی را می طلبد.انسان توانایی تعقل دارد که اگر به طور مناسب پرورش یابد،فرد اندیشمند و متفکری تربیت می شود که در امور مختلف زندگی و در ارتباط با افراد دیگر،با شاخص دلیل و منطق عمل می کند.او استعداد خدا گرایی دارد که اگر در مدار صحیح خود رشد کند،انسانی مومن و الهی تربیت می گردد که با معیار حق رفتار می کند و جز به رضای خدا راضی نمی شود.تعلیم و تربیت در زندگی بشر مهم ترین و اساسی ترین جنبۀ زندگی است و هرگونه اعوجاج و انحراف در آن باعث انحراف در همۀ امور زندگی می شود.به وسیلۀ تربیت است که قابلیت ها و توانایی های ضروری برای زندگی انسان بروز پیدا می کنند و انسانیت انسان را محقق می سازند.در بیان مفهوم تعلیم و تربیت می توان گفت تعلیم،ایجاد دگرگونی در متعلم و متحول ساختن اواز حالت جهل است به حالتی که موجب رشد عقلی و استقلال فکری شود و تربیت به معنای عام پروراندن هرچیزی است به گونه ای که شایستۀ آن است.و این معنا جمادات،گیاهان،حیوانات و انسان ها را شامل شده و نیز در مورد پرورش جسم و روح به کار می رود.هر مکتبی براساس هدفی که دارد،طرح تربیتی مخصوصی را دنبال می کند.از نظر اسلام،ابتدا باید انسان و ابعاد وجودی و نیروها و استعدادهای او را شناخت و آنگاه به تربیت او پرداخت.تعلیم وتربیت دربارۀ موجودی مطرح است که دارای اختیار باشد،میل ها و کشش های گوناگون در وجود باشد،و از درک و عقل و انتخاب آگاهانه برخوردار باشد.وگرنه تعلیم به معنی ایجاد رشد عقلی در فرد متعلم و یا تربیت به معنی رشد استعدادها،در جهت مطلوب شایسته در موردطبیعت مادی صورت نمی گیرد.خانواده نخستین گروهی است که فرد در آن پرورش پیدا می کندو زیر بنای شخصیت خود را از فرهنگ و ارزش های آن می گیرد.در تفکر اسلامی این نهاد از قداست و اعتبار فوق العاده ای برخوردار است و نام«آیه» به خود گرفته است. نکتۀ مهم این است که شرایط «آیه» شدن خانواده با همت اعضای خانواده مخصوصا مرد و زن که با هم عقد زندگی مشترک بسته اند،فراهم می گردد.اگر هریک به نقش و وظیفۀ خود آگاهی داشته باشند و به آن عمل کنند،عدل و انصاف تربیتی برآن خانه حاکم می شود و هر فرزندی که در آن رشد می کند،شخصیت الهی و انسانی می یابد.تنها انسان است که می تواند بیندیشد؛انتخاب کند و بیافریند و تولید فرهنگ نشانۀ قدرت آفرینندگی انسان است.فرهنگ مجموعه ای از ارزش ها،هنجارها و رفتارهاست که شیوۀ زندگی انسان را معین می کند و به کلیۀ فعالیتهای جمعی و فردی او جهت می دهد.فرهنگ و تعلیم و تربیت بریکدیگر تاثیر متقابل دارندباورهای فرهنگی بر ابعاد گوناگون تعلیم و تربیت اثر می گذارندو به آن هویت می بخشند.مسئولان برنامه ریزی کلان فرهنگی کشور،باید ضمن نگاه همه جانبه و کلان به مسائل فرهنگی کشور،توسعه و ترویج فرهنگ از طریق تعلیم و تربیت را به طور عمیق باور داشته باشند.نهادینه کردن فرهنگ در وجود افراد و ساختار جامعه ای از طریق تعلیم و تربیت انجام می پذیرد.مسئولان تعلیم و تربیت باید فرهنگی و مسئولان فرهنگی،باید تربیتی باشند.