اعتبارسنجی و نقد مبانی حکم سلب حضانت غیرمسلمان بر مسلمان

در برخی منابع فقهی برای حاضن و حاضنه شرایطی ذکر شده ‌است. یکی از این شرایط، اسلام است. به ‌عبارتی اگر یکی از والدین، غیرمسلمان و فرزند مسلمان باشد، حضانت بر فرزند خود را از دست می‌دهد. اغلب فقهای امامیه بر این عقیده‌اند. در میان مکاتب اهل سنت اختلاف‌نظرهایی وجود دارد. برخی اساساً اسلام را شرط نمی‌دانند، گروهی این شرط را در مورد حاضن و حاضنه متفاوت می‌دانند و بعضی نیز با فقهای امامیه هم‌نظرند. موافقان این حکم به قاعده نفی سبیل، آیه عزت و حدیث علو استناد کرده‌اند. به این استنادات نقدهایی اساسی وارد است؛ از جمله آیه نفی سبیل و آیه عزت اساساً نمی‌تواند مبنای این حکم باشد. حدیث علو نیز علاوه بر این‌که از منظر سندی با چالش‌های جدی همراه است، به مفهوم علو قدرت اندیشه و اخلاق اسلام است چنان‌که در پژوهش‌هایی مستقل مطرح شده‌ است. از طرفی نگاه به حضانت به‌عنوان ولایت و تسری احکام ولایت بر آن قابل تامل است. حضانت حقی است که جز با دلیل معتبر نمی‌توان آن‌را سلب کرد. آسیبی که از لحاظ عاطفی و روحی به محضون وارد می‌شود دیگر آسیبی است که اجرای این حکم به‌دنبال دارد. چه‌بسا اجرای این حکم به وهن دین و رویگردانی از آن منجر شود. از طرفی دیگر فلسفه‌ای که برای این حکم نقل شده که همان تاثیرپذیری است، از جهات متعددی مخدوش است. پژوهش پیش‌رو در پیِ سنجش اعتبار مبانی این حکم و هم‌چنین نقد آن‌ها با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و براساس روش توصیفی تحلیلی با رویکرد انتقادی است.

assessing and criticizing bases of depriving non-muslim’s custody over muslim

in some jurisprudential sources, conditions are mentioned for male and female claimants of legal custody (ḥāḍin and ḥāḍina), one of which is &islam&, meaning if one of the parents is non-muslim and the child is muslim, and the parent loses custody of the child. shi’ite jurists mostly approve this opinion while sunni schools are divided upon this issue. some sunni scholars do not consider islam as a condition; some consider it to be different for the ḥāḍin and the ḥāḍina, and some agree with the shi’a. the proponents of this ruling have cited the verse of nafy-i sabῑl, the verse of ’izzat and the hadith of the superiority of muslims over non-muslims (hadith ’uluw). there are fundamental criticisms of these citations; both verses cannot be considered the basis of this ruling, as well as, the ’uluw hadith, in addition to being weak in terms of its sanad (chain of transmitters), is referred to the superiority of the power of islamic thought and ethics, as has been discussed in independent researches. additionally, viewing custody as guardianship and extending the rulings of the guardianship to it is a matter of deliberation. custody is a right that cannot be denied except with a valid reason. the emotional and mental damage inflicted upon the child under custody (maḥḍūn) is a further damage through the implementation of this sentence. it may lead to desecration of religion and turning away from it. on the other hand, the philosophy behind this ruling, i.e. impressionability, is degraded in many ways. this research aims to investigate the validity of the foundations of this ruling and criticize them, using library sources based on the critical descriptive-analytical method.