تاملی فقهی و حقوقی در ضوابط و شرایط وقف سهام شرکت‎های سهامی

مشهور فقهای امامیه، وقف را حبس عین و تسبیل منفعت تعریف کرده‌اند و قانون‌گذار نیز به تبعیت از نظر مشهور فقها در ماده 55 قانون مدنی وقف را به همین‌گونه تعریف نموده است. مقتضای تفسیر مضیق و ظاهرگرایانه از واژه «عین» آن است که به لحاظ فقهی تنها اموالی قابلیت وقف دارند که جزو اشیای مادی و محسوس باشد؛ به دیگر سخن براساس تفسیر فوق سایر اموال از جمله حقوق، دیون، منافع به جهت عدم مادی بودن و عدم درک آن به‌وسیله حواس، قابل وقف نمی‌باشد درنتیجه سهام شرکت‌های سهامی از قلمروی موضوعی عقد وقف خارج خواهد شد. برخی معتقدند مقصود از واژه «عین» در ترکیب «حقوق عینی» الزاماً مال محسوس و مادی نخواهد بود؛ زیرا در عرف تجاری کنونی صدور سهم بر روی ورقه سهام ضرورت و الزامی ندارد و تصور سهام بدون وجود برگه سهام نیز امکان‌پذیر است. دیگر آنکه سهام را با تکیه بر پاره‎ای از قوانین و مقررات موضوعه، عین یا در حکم عین قلمداد کرده‌اند. به‌نظر می‌رسد، می‌توان از رهگذر واکاوی و تحلیل ماهیت سهام به‌عنوان یک مال نوپدید ممتاز که دارای مالیت می‌باشد نتیجه گرفت که شرط وقف سهام آن است که مالک آن باقی‌مانده معهود مبلغ اسمی در هنگام پذیره‎نویسی را پرداخت کرده باشد؛ زیرا مادامی که تعهد مزبور ایفا نشود، شرکت سهامی طبق ضوابط مندرج در مواد 35و36 لایحه قانونی 1347 نمی‌تواند آن‌را وقف نماید. بنابراین وقف سهام وثیقه مدیران، سهام شرکت‎های مدت‎دار و سهامی که تعهد به پرداخت باقی‌مانده مبلغ آن ایفا نشده، باطل خواهد بود. حال سوال آن است که اگر سهام وقفی شرکت افزایش قیمت حاصل نماید آیا این افزایش نیز در وقف داخل می‌شود؟ دیگر آنکه آیا وقف بخشی از سهام شرکت توسط سهام‌دار موجب موقوفه تلقی کردن سایر سهام شرکت نیز می‌شود؟! در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای و قوانین مرتبط فراهم آمده با هدف دستیابی به جواب سوالات فوق و ارائه راه‌حل مناسب جهت حل مسائل مذکور، این نتیجه حاصل شده که افزایش قیمت سهام شرکت منجر به موقوفه تلقی شدن آن خواهد شد و به لحاظ قانونی وقف بخشی از سهام شرکت موجب سرایت وقف به سایر سهام شرکت نمی‌شود.

jurisprudential-legal analysis of terms and conditions of endowment of shares

following the renowned majority the imᾱmῑ jurists who commonly define endowment (waqf) as the lien of the object (habs ’ayn) and the limitation of its benefits (tasbῑl al-naf’), article 55 of the iranian civil code also presents the same definition for the endowment. the word &objective (’ain)& necessarily and literally is interpreted in jurisprudence as the properties among material and tangible objects, which are capable of endowment. in other words, properties such as rights, debts, and benefits are excluded from the endowment, for they are not objective and tangible by senses. therefore, shares of joint stock companies are excluded from the subject area of the endowment contract. some believe that the meaning of the word &objective& in combination with &objective rights& does not necessarily mean tangible and material property; because in the current business practice, it is not necessary and mandatory to issue shares on the stock sheet, and it will be possible to imagine shares without the existence of a stock sheet. moreover, they consider the shares to be the same or somehow to be the same based on the relevant laws and regulations. seemingly, the analysis of the nature of the shares as a newly-emerged and privileged property that has wealth concludes that the condition of endowment of the shares is that the owner has paid the remainder of nominal amount at the time of subscription; because as long as the said obligation is not fulfilled, the joint stock company cannot endow it according to the rules contained in articles 35 and 36 of the 1968 legal bill. therefore, the endowment of collateral shares of managers, shares of fixed-term companies, and shares for which the obligation to pay the remaining amount has not been fulfilled will be void. the questions raised here are, &if the price of the endowment shares of the company increases, will this increase also be included in the endowment?& &does the endowment of a part of the company’s shares by the shareholder cause other shares of the company to be considered endowment as well!?& using the descriptive-analytical method and based on library sources and relevant laws, this research aims to answer the questions and provide a suitable solution to the issue. in conclusion, the increase in the company’s stock price will lead to its being considered as an endowment. additionally, the endowment of a part of the company’s shares does not legally cause the endowment of other shares of the company.