بازپژوهی مفهوم «خفیه» در جرم سرقت در فقه اسلامی و حقوق ایران

سرقت یکی از جرایم رایج در جوامع گوناگون است و از دیرباز و در نظام های گوناگون حقوقی، برای آن مجازات مختلفی پیش بینی شده است. یکی از قیودی که در آثار مختلف فقهی و حقوقی به‌عنوان یکی از مولفه های ماهیت سرقت و یا شرط گونه ای خاص از عقوبت های این جرم آمده «خفیه» یا «پنهانی‌بودن» است که درباره‌ی معنا و چگونگی تحقق آن اتفاق‌نظر وجود ندارد. فقهای مذاهب مختلف اسلامی و حقوق دانان ایران، برداشت های گوناگونی از مفهوم خفیه دارند و در قانون ایران نیز، موضعی در این‌خصوص گرفته نشده است. مسئله‌ی اصلی پژوهش حاضر مفهوم خفیه در جرم سرقت می‌باشد که برای دست‌یابی به آن، هشت دیدگاهِ مطرح در این زمینه مورد نقد و بررسی قرار گرفته است از جمله: پنهان‌بودن از دید تمام مردم؛ پنهان‌بودن از دید مالک یا جانشین او؛ پنهان‌بودن به گمان رباینده (سارق)؛ متقلبانه بودن و اقدام رباینده به پنهان کاری. طبق یافته‌های این تحقیق «اقدام رباینده به پنهان کاری» قابل‌دفاع ترین معنا برای قید خفیه است. اگرچه برداشت یاد شده از خفیه در آثار فقهی امامیه و اهل سنت به‌صراحت بیان نشده؛ اما شواهدی بر مدنظر داشتن آن از سوی برخی فقهای امامی و اهل سنت وجود دارد. داده های این تحقیق به‌شیوه ی کتابخانه ای و از منابع فقهی امامیه و اهل سنت، و کتب حقوقی جمع آوری شده و با روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است.

revisiting the concept of khufyah in the crime of theft in islamic jurisprudence and iranian law

theft is one of the most common crimes across societies, and various legal systems have historically prescribed different punishments for it. among the conditions frequently mentioned in islamic jurisprudence (fiqh) and legal texts as a component of theft’s nature or a prerequisite for specific types of punishment is &khafīyyah& (meaning secrecy or concealment). however, there is no consensus on its precise meaning or how it is realized. islamic jurists from different schools of thought and iranian legal scholars have interpreted the concept of khafīyyah differently, and the iranian legal framework does not explicitly address this issue. the primary focus of this research is to explore the concept of khafīyyah in the crime of theft. to achieve this, eight prominent perspectives are critically studied, including: being hidden from all people; being hidden from the owner or their substitute; concealment as perceived by the thief; fraudulent conduct and the thief’s act of concealment. based on the findings, the interpretation that defines khafīyyah as &the thief’s act of concealment& emerges as the most defensible. although this interpretation is not explicitly articulated in classical islamic jurisprudence from either imᾱmī and sunni traditions, evidence suggests that some jurists from both traditions have implicitly considered it. the data for this research were collected through library methods, drawing from shi’a and sunni jurisprudential sources as well as legal texts. the analysis was conducted using a descriptive-analytical approach.