سیر تاریخی تقابل اصل رضا و شکل‌گرایی در ادبیات فقهی حقوقی

چکیده شکل‌گرایی و اصل رضا از جمله مباحثی هستند که دیرباز در علم حقوق مطرح بوده‌اند. در علم حقوق، زمانی‌که صحبت از تقابل و رویارویی اصل رضایی بودن اعمال حقوقی با شکل‌گرایی می‌شود، به یک نتیجه دیرینه می‌رسیم که اصل بر رضایی بودن اعمال حقوقی است و شکل‌گرایی نسبت به این اصل در مرتبه دوم قراردارد؛ اما امروزه در حقوق غرب، پس از طی دوران افراط ‌و ‌تفریط درزمینه‌ی اجرای دو‌ اصل مذکور، به نظر ‌می‌رسد با تدوین اشکال نوین و با اهداف جدید و متفاوت، تقابل اصل رضا و شکل‌گرایی به میزان قابل‌توجهی کاسته شده‌است تا‌جایی‌که می‌توان گفت اصل رضا و شکل‌گرایی بدون نقض یکدیگر، در راستای تعالی علم حقوق در حیطه‌ی اعمال حقوقی، پیش ‌می‌روند. در عصر حاضر فرم‌هایی که عمل حقوقی را مقید می‌کنند به‌طور بی‌سابقه‌ای پدیدار ‌گشته‌است که همگی دارای اهداف معقول و مصلحت‌جویانه هستند؛ برای مثال امروزه حقوق غرب، با لزوم پدید‌آوردن رابطه حقوقی بین کاردان ماهر و یک فرد ناشی در قالب فرم نوشتاری و حاوی اطلاعات لازم، به حمایت از مصرف‌کنندگان در برابر فروشندگان حرفه‌ای می‌پردازد. این تحقیق که با روش کتابخانه‌ای صورت گرفته‌است و به شیوه تحلیلی- توصیفی تدوین شده‌است، به این نتیجه دست‌می‌یابد که همگامی اصل رضا و شکل‌گرایی نوین بر‌خلاف حقوق غرب در فقه معاصر و حقوق ایران چندان مورد استقبال اندیشمندان این حوزه قرار نگرفته‌است و هم‌چنان رضایی بودن اعمال حقوقی در برابر شکل-گرایی نوین یک اصل تلقی می‌گردد.

chronology of conflict between consent principle and formalism in legal jurisprudential literature

formalism and the consent principle have been open to discussion in law for a long time. when speaking about the principle of consensualism encountering with formalism in law, it is usually concluded that the principle of consensualism is ranked as first and formalism as the second. however, today after going through extremes in implementing these principles in western law, it seems that the confrontation of originality with formalism has been significantly reduced due to new forms and goals. therefore, it can be said that these two are implemented in law proceed without breaching each other and in line with elevating the science of law in the field of legal practices. today, the forms that bind legal practice have appeared unprecedentedly, all of which have reasonable and expedient goals; for instance, western law protects consumers against professional sellers in request to establish a legal relation between a skilled worker and an amateur individual in a written form containing the necessary information. based on the descriptive-analytical method, this research concludes that the synchronicity of the consent principle and modern formalism, in contrast to western law, in contemporary jurisprudence and iranian law, has not been well received by scholars in this field. additionally, the consensualism of legal acts against the new formalism is considered as a principle.