امکان سنجی شرط رجوع از وقف در فقه مذاهب اسلامی

وقف یکی از سنت‌های حسنه‌ای است که قدمتی به طول تاریخ دارد و در تمامی ادیان به عنوان نهادی که ریشه در صفات اخلاقی و انسانی داشته و دارای تاثیر به سزایی در مسائل مختلف اجتماعی بوده شناخته می‌شود.با این حال به نظر می‌رسد که در دوره حاضر رویکرد افراد جامعه به وقف اموال خود کم رنگ گردیده است.بسیاری به رغم دغدغه اجتماعی و کمک به هم نوع، به دلیل محدودیت‌هایی که در احکام وقف از جمله‌عدم امکان رجوع از وقف در زمان حاجت وجود دارد از وقف اموال خود اجتناب می‌کنند. این مقاله که به روش توصیفی- تحلیلی نگارش یافته، به امکان‌سنجی رجوع از وقف از نگاه مذاهب اسلامی پرداخته است. سوال اساسی تحقیق این است که آیا می‌توان در ضمن عقد وقف شرط کرد که در صورت تحقق نیاز، واقف از وقف رجوع نموده و عین موقوفه را به مالکیت خود باز گرداند؟ در فقه مذاهب اسلامی نظریات متفاوتی وجود دارد. مذاهب حنفی، شافعی، حنبلی و برخی از فقهای امامیه حکم به بطلان شرط رجوع و عقد وقف داده و مذهب مالکی و عده‌ای دیگر از فقهای امامیه حکم به صحت شرط رجوع و عقد وقف صادر کرده اند. برخی دیگر از فقهای امامیه، با صحیح دانستن شرط رجوع، تحقق وقف را منتفی دانسته و عقدی که محقق شده را حبس می‌دانند. در این پژوهش با بررسی رویکرد فقهای مذاهب اسلامی نسبت به ماهیت وقف و بررسی دلایل آن‌ها و باز تعریف شرط دوام در وقف، صحت شرط رجوع اثبات می‌گردد

the correctness of the referring condition of endowment in the jurisprudence of islamic denominations.

abstractthe endowment is one of the good traditions that has a long history and is known in all religions as an institution that has roots in moral and human qualities and has had a significant impact on various social issues. however, it seems that in the current period, the approach of society’s people to endow their property has faded. although economic factors are not without influence in this issue, many people avoid endowment of their property despite the social concern and helping their fellows, due to the limitations in the endowment rulings, including the impossibility of recourse to endowment in times of need. this article, which is written in a descriptive-analytical method, deals with the feasibility of endowment from the point of view of islamic religions. the basic question is, can it be stipulated in the endowment contract that if the need is fulfilled, the person aware of the endowment will refer to the endowment and return the endowment to his ownership?, considering the condition of reference to be correct, consider the fulfillment of the endowment to be excluded and consider the contract that has been fulfilled as imprisonment. in this research, by examining the approach of jurists of islamic schools towards the nature of endowment and examining their reasons, and then by providing a definition of the condition of durability in endowment, the correctness of the reference condition is proven.