بررسی غرر و امکان سنجی میزان موثر آن بر معاملات در فقه اسلامی

یکی از عوامل موثر بر صحت معاملات، وجود غرر می‌باشد، که هرچند فقها غرر را به‌عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار در صحت یا بطلان عقود مالی معرفی می‌کنند ولی از دیدگاه آنان، برخی از تصرفات و عقود با وجود غرر صحیح و برخی دیگر باطل محسوب می‌شود. این موضوع می‌تواند گویای آن باشد که میزان غرر می‌تواند در نوع حکم عقود و تصرفات موثر باشد. با استقرا در اقوال فقها چنین بر می‌آید که آنان ضابطه‌ای معین در تعیین میزان غرر موثر در عقود معرفی نکرده‌اند، برخی از فقها ملاک تعیین میزان غرر در صحت یا بطلان عقود و معاملات را عرف و برخی دیگر زیاد یا کم بودن مقدار آن می‌دانند؛ اما ضابطه‌ای برای تعیین این مقدار از سوی آنان معرفی نشده است. به‌نظر می‌رسد حواله کردن این موضوع به عرف، یا اطلاق میزان کم یا زیاد غرر ضابطه و راهکار مناسبی نیست بلکه باید برای این اطلاق حد و مرزی در شرع مشخص شده باشد. بر اساس استقرا در نصوص کتاب و سنت می‌توان گفت میزان و ضابطه بین غرر قلیل و کثیرِ موثر بر صحت و بطلان عقد، یک سوم است به طوری‌که شارع غرر کمتر از 1/3 را مورد عفو قرار داده و با وجود آن حکم به صحت معامله داده است ولی بیشتر از آن را ممنوع و عقد مبتنی بر آن‌را باطل معرفی می‌کند. تعیین این ضابطه، همسو با دیدگاه جمهور فقها مبنی بر معرفی یک سوم به‌عنوان حد فاصل بین قلیل و کثیر است.

the study of gharar and feasibility of its effective rate on dealings in islamic jurisprudence

one of the factors in validity of deals is gharar. although all of the jurists consider gharar as one of the factors effective regarding the validity of the contract but some of the contracts and deals can be considered valid with existence of gharar and some may be considered invalid. this may be indicative that scale of gharar may be an effective on the decree of the deals. with studying the saying of jurists we can conclude that they did not introduce the factors of the scale of gharar. some of the jurists say that custom is the deciding factor and others considers the severity as a factor but they don’t introduce a criterion to measure its severity. its seems that leavimg it to custom or introducing a vauge criterion is not right and there should be a specified criterion. based on reviewing the texts of quran and sunna, including the first and last verses of surah muzamal as well as two hadiths “one third and one third is a lot” and “the food of two is enough for three” it can be said that there is a measure and a rule between small and large gharar affecting the validity and invalidity of a contract.