وظایف معرفتی آگنوستیک

آنتونی فلو در مقالة «پیش‌فرض خداناباوری» می‌گوید بی‌باور بودن دربارة وجود یا عدم خداوند نقطة شروع بحث دربارة خداست. آگنوستیک، هر چند فهم یا تعریفی منسجم از مفهوم خداوند دارد، از آنجا که ادعایی دربارة وجود یا عدم خداوند ندارد وظیفه‌ای معرفتی برای استدلال‌آوری ندارد. به این ترتیب، او مدعی است که اولاً بی‌باور بودن نسبت به خدا که او آن را «خداناباوری سلبی» می‌خواند پیش‌فرض لازم در بحث از وجود خداست؛ ثانیاً معتقد است که بار برهان بر دوش خداباوران (و ملحدان) است و تا زمانی که آنان شواهد کافی برای توجیه دیدگاهشان عرضه نکنند تنها موضع معقول همان بی‌باوری است. بسیاری دیگر نیز به تبع فلو، معتقدند از آنجا که خداناباوری پیش‌فرض بحث از وجود خداست، خداباوران (یا ملحدان) موظف‌اند استدلال‌های قانع‌کننده در دفاع از دیدگاهشان بیاورند و آگنوستیک در صورتی که این استدلال‌ها را قاطع نیابد، بدون نیاز به استدلال مجاز است به بی‌باوری‌اش ادامه دهد. من در این مقاله، می‌خواهم با استناد به قرینه‌گرایی که با لحاظ تقریرهای گوناگون آن، مقبول‌ترین موضع در اخلاق باور است این ایده را نقد کنم و محدودیت‌های موضع آگنوستیک را نشان دهم. برای این کار، نخست، به نفع نسخه‌ای از قرینه‌گرایی استدلال می‌کنم که در آن علاوه بر بعد سلبی این نظریه که باور به گزاره‌ای را بدون داشتن شواهد کافی نادرست می‌شمارد بر بعد ایجابی آن نیز تاکید شده است؛ یعنی اینکه در مواردی که شواهد مناسبی به نفع گزاره‌ای در دسترس است، باور به آن گزاره به لحاظ معرفتی لازم است. در چهارچوب قرینه‌گرایی، تعلیق باور تنها هنگامی معقول است که یا هیچ شواهدی در دسترس نباشد یا شواهد له و علیه گزاره‌ای برابر باشد؛ در غیر این صورت، فرد باید متناسب با شواهد در دسترس باورهایش را شکل دهد. بنابر منظر قرینه‌گرایانه، آگنوستیک هنگامی که در مواجهه با شواهد یا استدلال از سوی خداباور یا ملحد قرار می‌گیرد، در صورتی که بخواهد گرایشی عقیدتی داشته باشد، عقلاً موظف است شواهد را بررسی و باورهایش را با آن استدلال‌ها و شواهد متناسب کند حتی اگر آن شواهد قوی یا استدلال‌ها قاطع نباشد. حفظ موضع آگنوستیسیسم (یعنی تعلیق باور) بدون بررسی شواهد، بنابر بعد ایجابی قرینه‌گرایی، معقول نیست؛ زیرا این کار گونه‌ای عدم حساسیت قابل ملامت در قبال شواهد معرفتی است. حال، آگنوستیک در بررسی شواهد، یا یکی از دو طرف را برتر می‌یابد یا نه. در فرض نخست، لازمة بعد ایجابیِ قرینه‌گرایی باور به مقتضای شواهد قوی‌تر و قانع‌کننده‌تر است. بنابراین، در این حالت نیز حفظ بی‌باوری معقول نیست. اما در فرض دوم، هر چند آگنوستیک عقلاً مجاز است که موضعش را حفظ کند، موظف به ارائة استدلال است؛ یعنی تنها اگر بتواند با عرضة استدلال، نادرستی استدلال‌های دو طرف یا برابری وزن استدلال‌های دو طرفِ خداباوری و الحاد را نشان دهد، می‌تواند به نحو معقول آگنوستیک بماند.