جایگاه دلیل عاطفی در اثبات وجود خدا: پاسکال و جیمز و زیمل

پاسکال معتقد بود که در کنار دلایل عقلانی برای اثبات وجود خداوند دل نیز دلایل خاص خودش را دارد. در ادامه ویلیام جیمز در کنار دلایل عقلانی که برای اثبات وجود خداوند اقامه می‌شود از توان دلیل عاطفی سخن گفت. برای تبیین جایگاه دلیل عاطفی در اثبات وجود خدا دو جهت‌گیری قابل اتخاذ است. یک جهت‌گیری این است که با استفاده از علم روان شناسی در کنار قوای شناختی از ظرفیت های عاطفی انسان در انتخاب میان گزینه های مختلف زندگی روزمره استفاده کنیم و جهت گیری دیگر این است که تحلیل معرفتی- وجودی از این گرایش ارایه دهیم. از جمله متفکرانی که رویکرد اخیر را اتخاذ می‌کند گیورک زیمل است. او در مقاله خود با عنوان ؛درآمدی بر شناخت‌شناسی دین؛ نشان می دهد که رابطه محتوا و کارکرد در ایمان دینی با رابطه محتوا و کارکرد در باورهای عرفی متفاوت است. به نظر زیمل اگاهی از خدا به منزله داشتن تصور ذهنی نیست بلکه به معنای اتحاد عاطفی با اوست. بنابراین تصورات ذهنی درباره خداوند صرفا بازتابی از این رویداد درونی محسوب می شوند و از نظر شناخت شناسی اثبات نظری وجود خدا فرع بر دلیل عاطفی است. در این نوشتار سعی می‌شود که اندیشه پاسکال و جیمز و زیمل را اجمالاً درباره جایگاه دلیل عاطفی در اثبات وجود خداوند مورد واکاوی قرار دهیم. در میان این سه متفکر دیدگاه زیمل نقش تبیین‌کننده را برای ادعای پاسکال و جیمز خواهد داشت.