دو راهکار در راستای کارآمدی براهین تجربه دینی

نظریه تجربه دینی، به منظور دفاع از ساحت دین، در جهان مسیحیت مطرح شده و منازعات فراوانی بر سر ماهیت و چیستی این سنخ تجارب و نیز، معرفت بخش بودن یا نبودن آنها میان دین پژوهان، رخ داده است. تقریر های موجود از این نظریه و رویکرد آن -خواه به تعبیر شلایر ماخر، از سنخ احساس باشد، خواه به باور ویلیام آلستون، تجربه شبه حسی و خواه مطابق رای وین پرادفوت اندیشه ای حامل اعتقاد باشد- مورد نقدهای فراوانی قرار گرفته است. نظریه تجربه دینی، صرف نظر از خاستگاه آن، کارکردهای متعددی دارد که یکی از این کارکردها، اثبات یک وجود متعالی است که از آن به خدا تعبیر می شود. این براهین، با تقریرهای مختلفی عرضه شده اند. ارزش معرفتی این تجارب، ابهام در مفهوم امر متعالی و خطاهای احتمالی در انتقال تجارب به مخاطب، از جمله نقدهای وارد شده بر این براهین است که البته به این نقدها، پاسخ های گوناگونی داده شده است. در این نوشتار، ضمن گزارش نقدهای وارد شده بر براهین تجربه دینی دو راهکار درون دینی و برون دینی در راستای کارایی این براهین اقامه شده است. راهکار درون دینی متکی بر نظریه «عصمت» است و راهکار برون دینی مبتنی بر فرایند علم حضوری و تحقق آن با تبیین فلسفی «اتحاد عاقل و معقول» است. درنهایت متناسب با این دو راهکار، بر این مطلب تاکید گردیده است که این تجارب، با در نظر گرفتن عصمت گوینده و ساختار علم حضوری آن -که مبتنی بر اتحاد عاقل و معقول است- می توانند هم برای تجربه‌گر و هم برای مخاطبان براهین، مفید یقین و واجد کارآیی باشند و فی الجمله واقعیتی نفی ناپذیر را به اثبات رسانند.