اصل سخت باوری بدیل اصل ساده باوری در برهان تجرِبه ی دینی

اخیرا فیلسوفان دین از دو منظر به معرفت شناسی تجرِبه ی دینی اقبال کرده اند: الف. بررسی میزان وجاهت/حجیّت تجارِب دینی، ب. اثبات وجود خدا از طریق برهان تجرِبه ی دینی . ریچارد سوئین برن، ویلیام آلستون و تا اندازه ای هم آلوین پلنتیگا از این زمره اند. اما پرسش اساسی پرسش از میزان توفیق ایشان است. در پاسخ به سوال فوق می توان گفت: احتمالا این گروه از فیلسوفان دین علی رغم سعی بلیغ، توفیق چندان نیافته اند چراکه خصوصا در اثبات وجاهت/حجیّت معرفت شناختی تجارِب دینی متزلزل بوده، قابل نقدند.نقد معرفت شناختی تجرِبه ی دینی سابقه ی دراز داشته، به بعضی فیلسوفان قرون وسطی، خصوصا فیلسوفان مسلمان، نظیر ابن سینا می رسد. ابن سینا شخصی بودن این تجارِب را ضعف معرفت ‌شناختی آن ها قلمداد می کرد. جانب داران وجاهت/حجیّت تجارِب دینی نیز پاسخ گفته، با قیاس به اعتماد به گواهی در تجارِب حسّیِ شخصی اعتماد به گواهی در تجارِب دینیِ شخصی را توجیه می کنند. اگر دفاع ایشان مقبول باشد، باید به پرسش دیگری در قبال وجاهت/حجیّت تجارِب دینی نیز پاسخ گفته، از منظری دیگر از تجارِب دینی دفاع کنند. پرسش دوم، پرسش از وجاهت/حجیّت تجارِب دینی شخص برای خود شخص است. اگر اشکال نخست ناظر به صدق اخلاقی صاحب تجرِبه ی دینی بود، اشکال دوم ناظر به صدق معرفتی آن تجارِب است. مدافعان مذکور، خصوصا سوئین برن، در پاسخ به پرسش اخیر اصل ساده باوری را پیشنِهاد می کنند. وفق این اصل، همانطور که در تجارِب حسّی اصالت یا اولویّت با ساده باوری است، در تجارِب دینی نیز اصالت و اولویّت با ساده باوری خواهد بود. امّا آیا با چنین پاسخی کار تمام است و اگر خیر چرا؟ به زعم نگارنده خیر، زیرا ممکن است گروهی در نقد مدّعای طرح شده، به اصالت و اولویّت اصل ساده باوری حمله کرده، آن را زیر سوال برند. ضمنا حتّی اگر فارغ از ارزشداوری معرفت شناختی راجع به اصل ساده باوری، فرض را بر قبول گذاشته، در قدم نخست آن را بپذیریم، در قدم دوم نقد دیگری به آن وارد خواهد بود: توجیه تعمیم و تسرّی اصل ساده باوری از تجرِبه ی حسّی به تجرِبه ی دینی. این مقاله با محوریّت تجرِبه ی دینی متکفّل نقد اصل ساده باوری و پیشنِهاد اصل دیگری تحت عنوان اصل سخت باوری به جای آن است. از این رو پس از طرح و شرح آن، به نقد آن، نخست با گزارش نقد مایکل مارتین و سپس نقد تعمیم و تسرّی پذیر دانستن این اصل از تجرِبه ی حسّی به تجرِبه ی دینی پرداخته، سرانجام به جای آن اصل سخت باوری در تجرِبه ی دینی را پیشنِهاد می کند.