تاملی در مساله ی شکاف، صفات موجود ضروری برهان کیهان شناسی با تکیه بر دیدگاه راسموسن و گلمن

یگانگی، تشخّص و بساطت و همچنین صفات کمال همچون علم و قدرت نا متناهی، اراده و خیرخواهی محض از جمله مهم‌ترین صفات مشترک خدای ادیان ابراهیمی است و الهی‌دانان در طول تاریخ علاوه بر تلاش برای اثبات اصل وجود خدا، به دنبال اقامه برهان برای اثبات صفات او نیز بوده اند. در فضای الهیات غربی، بنا بر تقسیم بندی رایج، یک نوع از براهین خداشناسی، براهین کیهان شناختی است. در نسخه های متفاوت این برهان، نشان داده می شود که کیهان ( مجموعه ی ممکنات عالم) برای تبیین پذیری نیازمند و متکی به موجودی ضروری است که وجودش (یا فعل ارادیش) وجود کیهان را موجه می سازد. براهین کیهان شناختی خود تقریرهای مختلف و متفاوتی دارند. اما عموما در این نکته مشترکند که نتیجه ی آن ها چیزی بیش از اثبات یک موجود ضروری نیست. می توان این مرحله را مرحله اول براهین کیهان شناختی نامید.خداناباوران ادعا کرده اند حتی اگر برهان کیهان شناختی را بپذیریم بنا بر اصل سادگی بهترین تبیین از موجود ضروری، ضرورتش، ضرورتی طبیعی است و نه فراطبیعی. با این وجود در سال های اخیر تلاش هایی برای حل برهانی این شکاف صورت گرفته است. پراس در مقاله ای مروری به تبیین صورت مساله و اشاره به راه حل های موجود کرده است. آیا این موجود ضروری براهین کیهان شناختی، دارای صفات خدای ادیان توحیدی است؟ به تعبیر گلمن آیا آن موجود یکتا است (مرحله ی دوم) و دارای صفات کمال مانند علم و قدرت مطلق، و خیر خواهی محض نیز هست؟ (مرحله ی سوم) آیا موجود ضروری محل بحث دارای صفت تشخص و فاعلیت ارادی است؟راسموسن و گلمن از جمله کسانی هستند که در پر کردن این خلا معرفتی و پاسخ به این اشکالات از مسیر برهانی کوشیده اند. جرومه گلمن، با استفاده از تقریر مبتنی بر اصل دلیل کافی ضعیف گیل-پراس از برهان، با قبول این تعریف که موجود ضروری، در همه ی جهان های ممکن، موجود است، قدرت مطلق (و به یک معنا علم مطلق) این موجود ضروری را نتیجه گرفته است. پراس استدلال گلمن را برهانی بر یکتایی خدا دانسته است. ادعایی که دور از واقعیت به نظر می رسد. راسموسن نیز راهی از وجود ضروری به قدرت مطلق، گشوده است. راسموسن اصل علی معتدلی معرفی کرده و از قاعده ای که در کلمات دانس اسکوتوس ریشه دارد استفاده کرده است: هر متناهی (که مقدار محدودی دارد)، می توانست کم تر یا بیشتر از آنچه هست باشد. مضمونی که مشابه آن را شیخ صدوق، در التوحید و دیگر کتاب هایش از امام رضا علیه السلام روایت کرده است. راسموسن سعی کرده دیگر صفات خدای ادیان را نیز ثابت کند. اما در مورد اثبات یگانگی ناتوان است. در مورد علم مطلق بیانی شهودی ارائه کرده که مورد پذیرش همگان نخواهد بود. و برای خیریت محض نیز بیانی برهانی ارائه نکرده است.بنابراین به نظر می رسد برای پر کردن این شکاف برهان کیهان شناختی هنوز راه درازی در پیش است.