بررسی امکان معرفت عقلی به وجود خدا از نظر میرزا جواد تهرانی(ره)

هدف پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش است که آیا معرفت عقلی به وجود خدا از نظر میرزا جواد تهرانی امکان دارد یا خیر؟ به همین منظور آثار میرزا جواد به روش تحلیل محتوای منابع به صورت کتابخانه‌ای مورد بررسی قرار گرفت. از آنجائیکه ایشان علوم را به دو بخش بشری و الهی تقسیم می‌کند و معرفت به وجود خدا را خارج از قلمرو علوم بشری ‌دانسته و همچنین از نظر وی وراء عالم مادّه موجودی به نام عقل وجود دارد که مخلوق خداوند و واسطه فیض است و از تابش نور عقل به نفس، معرفت حاصل می‌شود لذا عقل انسان همانند نفس او در کسب معرفت به وجود خدا ناتوان است زیرا عقل انسان مانند نفس انسان مظلم الذات و ذاتاً منفعل است. وی با توجه به آیات و روایات راه‌های معرفت انسان به وجود خدا را فطرت، استدلال به آیات و روایات و معرفت افاضه شده از طرف خداوند دانسته و طریق کسب معرفت انسان به وجود خدا را منحصراً در اطاعت محض و استغفار از معاصی می‌داند. در نتیجه میرزا جواد ضمن انکار معرفت عقلی به وجود خدا؛ معرفت فطری، معرفت تذکاری و معرفت اعطائی را پیشنهاد می‌کند بنابراین معرفت انسان به وجود خدا در نظر وی به عنایت الهی وابسته است و انسان در کسب آن نقشی ندارد لذا ایشان را می توان از زمره اندیشمندان باورمند به وجود خدا بدون مدخلیت عقل قرار‌داد.