عدم نیاز به فرض خدا در علم بر اساس تلقی کواین

کواین (1908-2000م)؛ فیلسوف تحلیلی نیمة دوم قرن بیستم، تنها راه قابل قبول برای شناخت را علم(science) می داند. خط قرمز علم برای محک زدن نظریات، پیش بینی حسی است. پیش فرض موقت علم فیزیکالیسم (physicalism) است؛ یعنی نظریاتِ مورد قبول حالِ حاضر در شاخه های مختلف علم، نیازی به فرض وجود عناصر ماورآءطبیعی از جمله خدا نمی بیند. اگر همچون کواین قائل به انحصار معرفت در معرفت علمی باشیم، پس التزام به وجود خدا، در حال حاضر، مدعای موجهی نیست. چند مدعا در آثار کواین وجود دارد که راه را برای ورود عناصر ماوراءطبیعی در علم باز می گذارد. اول این که، هر نظریه که از محکمة پیش-بینی موفق بیرون آید ممکن است که در درون خود اموری را مفروض گرفته باشد که قابل بررسی با ابزار حسی نباشد، اما ما به دلیل موفقیت نظریه در قدرت پیش بینی، به وجود آن ملتزم می شویم. دوم کل-گرایی(holism) و سوم عدم تعین نظریات(indeterminacy of theories) است. عدم تعین نظریات بر آن است که شواهد حسی می توانند تاییدی بر دو نظریة رقیب باشند و همین ادعا زمینة حضور نظریات رقیبِ نظریات فیزیکالستی را فراهم می کند. کل گرایی می گوید اگر یک نظریه نتواند از محکمة پیش بینی موفق بیرون بیاید، باید در بخشی از نظام معرفت بشری تعدیلی صورت گیرد، اما یک قاعدة دقیق معرفتی وجود ندارد که بگوید که کدام بخش را باید جرح و تعدیل کرد. گاهی این تعدیلات به گونه ای است که در هر صورت می توان اصل نظریه را حفظ کرد و خطا را بر گردن بخش های دیگر معرفت نهاد. اما بر اساس همین نظریات، راه همزبانی خداباوران و ملحدان در التزام/عدم التزام به وجود خدا بسته می ماند، زیرا هر گروه بنا به عواطف و علائق و زمینه های فرهنگی می تواند ترجیحاتی در قبول یک نظریه داشته باشد که در زمینة دیگر مورد قبول نیست. در این نوشته با استفاد از نمونه پژوهیِ رویای صادقه اولا امکان حضور ماوراءطبیعت در علم نشان داده شود، اما هم زمان بیان خواهد شد که به دلیل ترجیحات غیر معرفتی راه برای ورود این سنخ نظریات برای خداناباوران در دنیای علم بسته می ماند. توصیة معرفتی و اخلاقی(اخلاق در باور) در انتهاء این است که دلیلی بر منحصر کردن خود در محدودیت های خودساخته ای چون انحصار روش معرفت در معرفت علمی وجود ندارد.