«فقدان برهان فلسفی بر وجود خدا»(نقد و بررسی مبانی معرفتی براهین اثبات خدا)

خداباوران بر این عقیده هستند که براهین فلسفی بسیاری بر وجود خدا اقامه شده است. برخی از این براهین در تراث فلسفی مسلمانان مشهود است. از سوی دیگر وقتی به کتب منطقی مراجعه کنیم با شروطی مواجه می شویم که منطق دانان برای یقین منطقی بالمعنی الاخص، ذکر کرده اند. سه ویژگی جزم به مفاد قضیه، اعتقاد به ضرورت صدق و قابل زوال نبودن ضرورت صدق را بعنوان شروط ضروری و بایسته ای می‌دانند که با تحقق آنها یقین منطقی بالمعنی الاخص حاصل می شود. این سه ویژگی، تفاوت و وجه مایز میان یقین منطقی و یقین روانشناختی(عقیده جازم) است و عنصر سوم، مهمترین این سه خاصه است. مدعای مقاله آنست که با چنین تعریفی از یقین منطقی، دستیابی به هیچ برهان یقینی ممکن نیست و یکی از نتایجش آن است که اقامه برهانی بر وجود خدا که یقین بالمعنی الاخص را نتیجه بدهد محال است، زیرا حتی اگر جزم به برهان و اعتقاد به ضرورت صدق آن هم اثبات شود اما احراز شرط سوم(زوال ناپذیری ضرورت صدق)، مقدور هیچ انسانی نیست و اثبات قابل زوال نبودن ضرورت صدق، توسط هیچ برهانی قابل اثبات نیست. نتیجه آنکه ادعای اثبات برهانی و یقینیِ وجود خدا به صورت فلسفی و منطقی- بر اساس ضوابطی که منطق دانان ارائه کرده اند- با خلاء و مشکل معرفتی جدی مواجه است. در این میان، دو راه، پیش پای فیلسوفان خداباور است. یا باید از شروط یقین منطقی بالمعنی الاخص تنازل کرده و آنها را اصلاح و تعدیل نمایند یا آنکه وجود خدا را، صرفاً باوری جازمانه -و نه لزوما صادق و غیرقابل نقض- بدانند.