اختیار خالق و نقش آن در صورت بندی برهانهای کیهان شناختی و استحکام آنها (چکیده ویرایش شده)

به نظر میرسد که بحث علیت و به دنبال آن ضرورتی که در آن مورد نظر است، با تصویر آزادی گرایانه از اختیار خالق و تصور شخص‌وار از خداوند در تضاد است. در این راستا یکی از وجوه تمایز آفرین میان براهین کیهان‌شناختی، دلالت آنها به موجبیت و یا امکان تحقق آفریننده مبتنی بر اراده آزاد خصوصا در رابطه با خداوند است. به دیگر بیان از این منظر مسئله پیش‌روی یک برهان کیهان‌شناختی آنست که آیا اثبات‌گر خداوندی است که به صورت موجبیتی عالم را پدید آورده است و در این مسیر اراده و انتخابی نداشته یا خداوندی که با قصد و از روی اختیار و اراده خویش دست به خلقت عالم زده است.از این منظر برهان های کیهان شناختی با چند چالش جدی روبرو هستند:الف) اگر نتیجه برهان، عامل فراطبیعی شخصی است که با قصد و انتخاب آفریده است:1/ آیا مقدمات برهان می تواند چنین نتیجه ای را پیشتیبانی کند؟2/آیا این نتیجه در مقابل شبهات و اشکالات بر براهین خداباوری، از قوام و استحکام بیشتری نسبت به آن فرض دیگر برخوردار است یا با آن یکسان و بلکه در مواردی آسیب پذیرتر به نظر میرسد؟3/چگونه میتوان به چنین عاملی رسید اما از سویی با هرگونه شباهت میان دیگر موجودات هوشمند مختار، با آن عامل به طور کامل تمایز قائل شد؟ آیا نتیجه ی به دست آمده از آن براهین، قابلیت هماهنگی با اصل عدم شباهت با موجودات طبیعی را دارد؟4/این قصد و اختیار عامل هوشمند فراطبیعی، آیا تنها در ابتدای آفرینش نمایان شده است یا در هر لحظه ازخلقت آثاری دارد و اگر چنین است آثار چنین قصد و اختیاری را چگونه میتوان یافت؟ب) اگر نتیجه برهان عاملی فراطبیعی اما به شکل موجبیتی است:1/ در کدام برهان، مقدمات، چنین موجودی را راحت تر نتیجه میدهد تا فرض نخست و آیا اساسا چنین نتیجه ای دست یاب تر از فرض نخست است؟2/ آیا با این فرض، براهین خداباوری پاسخ قابل قبولی برای این سوال دارند که چه نیازی به تبیین فراطبیعیِ خود تبیین است و خودِ طبیعت به مثابه یک مجموعه چرا خود تبیین نباشد؟3/ آیا با این فرض همچنان میتوان براهین را اثبات کننده ی یک تبیین تئیسمی دانست یا آنکه تبیین دئیسمی ازخالق عالم، با مقدمات براهین سازگارتر است؟4/آیا با وجود عامل فراطبیعی غیرمختار به عنوان آفریننده ی عالم، میتوان اختیار آدمیان را پذیرفتنی دانست؟در این مقاله از این سوالات، به سوال اول و دوم قسمت الف، و سوال اول تا سوم قسمت ب تا حد امکان پرداخته میشود و به طور کلی این مقاله برآن است تا استحکام براهین کیهان شناختی را در دو فرض اثبات خداوند قاصد مختار و عامل فراطبیعی موجبیتی، از دو جهت، نتیجه بخشی مقدمات و پاسخگویی به شبهات پیرامون براهین، بررسی نماید؛ که با توجه به تبیینهای متنوع و گوناگون، محور کار را دو برهان نخست از 4 برهان مطرح در مدخل برهانهای کیهان شناختی دایرۀ المعارف استنفورد و اشکالات حول آن قرار داده ایم:1. برهان قیاسی مبتنی بر امکان2. برهان مبتنی بر اصل دلیل کافی ضعیفپس از مروری اجمالی و پذیرش آنکه تصویر تئیستی مبتنی بر متون دینی از خداوند متعال با خداوند شخص‌وار دارای اراده آزاد سازگار است و علت العلل موجبیتی سازگاری با خدای مطرح در متون دینی ندارد، در مورد هر یک از این دو برهان تعیین می‌شود که نتیجه این برهان علیت موجبیتی است یا امکان علیت مبتنی بر اراده آزاد را نیز می پذیرد و در ادامه پاسخ هر یک از سوالات فوق نسبت به نتیجه و مقدمات برهان، بررسی میگردد.