تفاوت به کارگیری اصل دلیل کافی و اصل علیّت در براهین جهان شناختی اثبات خدا

در اندیشه ی فلسفی-الهیاتی غربی در میان براهین خداشناسی، استدلال های کیهان شناختی از جمله شناخته شده ترین ادلّه، برای اثبات مبدا الهی این جهان شناخته می شوند. الهی دانان غربی با توجّه به سابقه ی این برهان ها در ساختار معرفتی مشرق زمین و به ویژه اندیشمندان مسلمان، پیوسته در پی ارائه ی صورت بندی های مختلفی از این براهین برای بهینه ساختن و مصون داشتنشان از اشکالات احتمالی بوده اند. یکی از بنیادی ترین فاکتور ها در شاکله ی بسیاری از این استدلال ها مبتنی بودن آن ها بر هر یک از اصل علیت با سابقه ی کهنش و یا اصل نسبتا نو پدید دلیل کافی است. اگر چه اصل دلیل کافی نیز همچون اصل علیّت از ریشه هایی دیرین برخوردار بوده و سابقه ی آن به فلاسفه ی پیشاسقراطی یونان باز می گردد ولیکن گوتفرد لایبنیتس، متفکّر آلمانی تبار، تلاش بسیاری برای گسترش آن در مجامع علوم انسانی نمود. پس از وی الهیدانان بسیاری در پی استفاده از اصل جهت کافی در براهین کیهان شناختی اثبات خدا بر آمدند. از منظر ایشان این اصل مزایایی بر علیّت داشت. با این وجود برخی اندیشمندان معاصر همچون ویلیام لین کریگ در برهان خویش که بنیان آن را از متکلمین جهان اسلام بر گرفته و به همین جهت نیز آن را برهان کلام نهاد بر استفاده ی از اصل علیّت پای فشرد. بهره گیری از قاعده ی علیت به جای اصل دلیل کافی از طرف برخی ناقدان براهین خداشناسی به عنوان نقطه ی قوّتی در برهان کرایگ معرّفی شد. در این مقاله بر آنیم که با مطالعه ی تفاوت های اصل علیت و اصل دلیل کافی، اختلافات ساختاری صورت بندی های مبتنی بر این دو اصل را بازیافته و در ادامه بررسی نماییم که کدام بنیان، نتیجه ی برهان را به آنچه که الهیات اسلامی به عنوان خدا معرفی می کند، نزدیک تر می سازد.