بازخوانی طریقِ فراموش‌شده‌ی «دلالت» در معقولیت خداباوری

ممکن است گمان شود که خداباوران تنها زمانی در ایمان به وجود خداوند موجّه‌اند که بتوانند استدلال‌های معتبری بر باور خود ارائه دهند و فقط در این صورت باور آنان، واجد معیارهای معقولیت است.افزون بر اینکه این‌گونه دیدگاه‌های درون‌گرایانه (internalistic) امروزه با چالش‌های مختلفی از سوی معرفت‌شناسان مواجه شده است، با مشکل دیگری نیز از منظر درون‌گفتمانی مواجه است. به‌طور خلاصه، نتیجه‌ی هرگونه استدلال معتبر (valid argument) بر وجود خداوند، در بهترین حالت چیزی جز گونه‌ای معرفت گزاره‌ای (knowledge that) نیست. معرفت گزاره‌ای نیز گونه‌ای معرفت مفهومی است؛ چرا که بر تصور ذهنیِ موضوع و محمول و نسبت میان آن دو استوار است. حال آنکه ایمان به خداوند ایمان به موجودی متشخص در جهان خارج است که همچون دیگر موجودات خارجی، مقتضیِ معرفتی از روی آشنایی (knowledge by acquaintance) است.در این جستار تلاش خواهم کرد با ارجاع به روایات امامیه نشان دهم که در این سنت مذهبی به طریقی دعوت شده است که از جنس معرفت از روی آشناییِ غیرمستقیم است و می‌توان ان را طریق دلالت خواند. افزون بر توضیح این طریق فراموش‌شده، نشان خواهم داد که این طریق راهی قابل اعتماد (reliable) در توجیه باور به خداوند است. طریق دلالت شبیه دلالت واژه‌ها بر مصداق خارجی (referent) خود است که نوعی رابطه حقیقی بین آنها برقرار است و موضوع دانش نشانه‌شناسی (semiology) است.بررسی ویژگی‌های این نوع دلالت نشان می‌دهد که عموم خداباوران در باور به وجود خداوند، از طریقِ دلالتِ وجود خارجی موجودات طبیعی بر خداوند، گونه‌ای توجیه غیرگزاره‌ای دارند.