دیوید هیوم و اتّهام خداناباوری: کوششی برای زدودن اتّهام خداناباوری از دیوید هیوم

هیوم به عنوان بزرگ ترین فیلسوف سنّت انگلیسی، از مهّم ترین منتقدان فلسفی دین به شمار می رود. او با طرح مجموعه استدلالات شکاکانه ی افراطی درباب مفهوم سنّتی ذات و حکومت الهی، صفات الهی، ماهیّت و طبیعت نفس، هویّت فردی، آموزه ی غیرمادّی بودن نفس، آموزه ی نامیرایی نفس، آموزه ی پاسخ گویی در وضعیّت آتی و توزیع ثواب ها و عقاب ها در آینده، آموزه ی آزادی اراده، ماهیّت و شرایط مسئولیّت‌پذیری اخلاقی و پیامدهای این امر برای سعادت و شقاوت انسان و اخلاقِ دینی، رایج ترین و اثرگذارترین استدلال هایی که توسط فیلسوفان مذهبی مختلف جهت اثبات برهانی گفتارهای اساسی دین مسیحی ارائه شده بود را مورد هدف قرار داد و از سوی هم عصران خود نشانِ خداناباور محض را دریافت نمود. مطابق این نگرش، گویی یکی از پی آیندهای اصلی فلسفه ی شکاکانه ی هیوم بر دین طبیعی، عدم باور به وجود موجودیّت ابدی یا خداوند است.در مقاله ی حاضر، نخست با بررسی پی آیندهای فلسفه ی شکاکانه ی هیوم بر دین طبیعی نشان می دهیم هدف اصلی استلزامات شکاکانه ی هیوم در رساله ، نامه ای از یک انسان شریف به دوست خود در ادینبورگ، کاوش نخست و گفت وشنودهایی درباب دین طبیعی، آشکار-کردن سستی و عدم قطعیّت عقلِ محضِ آدمی است، تا از این طریق همه ی گمانه زنی هایی که فراتر از امور زندگی معمول است، به ویژه مواردی که به وسیله ی خرافه ها تشجیع می شوند، کنار گذاشته شوند. در گام دوّم، با ارجاع به ادلّه ی مستخرج از آثار هیوم نشان می دهیم این پیامد، دیوید هیوم را به هیچ نوع فرضیه ی خداناباورانه ی رایج متعهّد نمی سازد. زیرا اگرچه برهان کیهان شناختی از خداپرستی حقیقی - چیزی فراتر از باور به این که قدرتی نادیدنی و هوشیار در جهان وجود دارد پشتیبانی نمی کند و هیوم با پذیرش نسخه ی قوّی و ضعیف برهان شر و نسخه ی قوّی برهان نظّم خداپرستی افراطی، که مستلزم پذیرش مجموعه ای غنی از صفات برای موجودیّت ابدی است، را به-صورت فیلسوفانه ردّ می‌کند، امّا با ساختِ چند امتیاز به برهان نظّم و پذیرش نسخه ی ضعیف این استدلال بیان می کند خداپرستی ظریف -باور به این که خردی برین که منشاء، خالق و فرمان روای این جهان است، وجود دارد نه نادرست است و نه تردید آمیز است. بر این اساس، بخش دوّم این گام، با استفاده از نخستین دفاعیّه های علنّی هیوم در برابر انگ خداناباوری در مجموعه نامه ها، که به اعتقاد وی از سوی یک فیلسوف جزم اندیش پیروی مکتب کلارکی برعلیّه او وارد شده است، نشان می دهد اصول افراطی شکاکیّت هیوم، که هرگز نمی تواند به شکاکیّت جهان شمول منجر شود ، تنها عقلانیّت جزمی (استدلال پیشینی مابعدالطبیعی برای وجود خدا و عقل گرایی اخلاقی) ساموئل کلارک را نشانه گرفته و سایر استدلال های خشک دین طبیعی را تاحدّی بی پیرایه می گذارد و برخلاف انگ کلارک در عقل گرایی مسیحی جزمانه، مطابق با دیدگاه های اوّلیّن اصلاح طلبان و نیز برخی اندیش مندان کاتولیکی است که در زمان استقرار مسیحیّت اوّلیّه دیدگاه های شکاکانه ی آنان جهت حفظ فضیلت ایمان و لکه دار کردن عقل طبیعی از سوی معلّمان دینی به خدمت گرفته می شد، اندیش مندانی که هرگز خداناباور تلقّی نمی شدند. لذا هیوم دشمن دین (یعنی باور به این که یک قاضی نادیدنی وجود دارد) و خداناباور نیست.