بررسی نسبت دو آموزۀ تقدیر و افسون‏زدایی در الهیات پروتستان با مفهوم مرگ خدا در اندیشۀ نیچه

‎‎اگر چه ماهیت پروتستانتیسم نهضتی اعتراضی به تحریف مسیحیت در کاتولیسیسم و تلاش برای بازجست حقیقت مسیحی بود اما بنابر ادعای برخی متفکران نحوۀ خاص رویارویی الهیات پروتستان با این حقیقت برخلاف انتظار بدل به زمینه‏ای برای تکوین مدرنیته و صورتی از خداناباوری گردید. در این میان تفسیر خاص از آموزۀ تقدیر و مسالۀ رستگاری از یکسو و آرمان زهد و افسون‏زدایی از سوی دیگر تاثیری بسزا بر این پیش‏آمد داشت؛ آموزه‏هایی که هر دو به نوعی جزء مولفه‏های اصلی تمامی ادیان عبرانی بوده است. هرچند از جهت تاثیری که این آموزه‏ها بر اندیشه‏های متفکران مدرن گذاشته‏اند بتوان ردپای آن را در اندیشۀ هریک از آنان جستجو کرد اما در این باره شاید هیچ سخنی مانند «مرگ خدا» در اندیشۀ نیچه طنین نیافته است. این مقاله به دنبال پاسخ به این پرسش است که آیا در بررسی تفسیر خاص آموزۀ تقدیر - با تکیه بر مسالۀ تنزیه مطلق خداوند از طبیعت- و آرمان زهد و افسون‏زدایی - با تاکید بر زدودن هرگونه عنصر خرافی، سحرآمیز و ناعقلانی از رابطۀ میان انسان و خداوند- در الهیات پروتستان می‏توان نسبتی میان آن با شکل‏گیری مفهوم «مرگ خدا» در اندیشۀ نیچه را جستجو کرد؟ و آیا بر اساس این آموزه‏ها می‏توان نسبتی میان اندیشۀ انسان تنهای پروتستان و سوژۀ مدرن دربارۀ خداوند یافت؟ در این صورت اگر نیچه به مثابۀ یکی از گزارشگران وضع تاریخی مدرن قلمداد شود آیا می‏توان بسط خداناباوری در وضع مدرن را اتفاقاً نتیجۀ نحوۀ خاصی از اندیشه و اعتقاد دربارۀ خداوند دانست؟