بررسی استدلال‌های کلامی آیت الله محمدعلی سنقری حائری در کتاب مرآت العقل در مواجهه با نظریه‌های مادی‌گرایانه پیوند خورده با اندیشه داروین در اثبات صانع و نفی مادی‌گرایی
|
|
|
|
|
DOR
|
20.1001.2.9920127932.1399.1.1.59.9
|
|
نویسنده
|
معصومی محمد
|
|
منبع
|
همايش بين‌المللي «عقلانيت، خداباوري و خداناباوري» - 1399 - دوره : 1 - همایش بین المللی «عقلانیت، خداباوری و خداناباوری» - کد همایش: 99201-27932
|
|
چکیده
|
نخستین مواجهات با نظریه تکاملی داروین در قرن هجدهم در جهان اسلام در میان اعراب بوده است.درباره فضای تفکر ترکان عثمانی هم کتابها و اسنادی در دست است که حاکی از این است که اندیشمندان آن دیار نیز چندان با این اندیشه‌ها بیگانه نبوده و در این باره قلم زده و اندیشیده‌اند. همچنین در ایران نیز نخستین بار نام و فکر داروین در مجلات و روزنامه‌های عصر ناصری بازتابید و سپس جَسته‌جَسته در دوره‌های بعدی به کتابها وارد شد و موجی برانگیخت. در کنار این‌ها نوشته شدن رساله نیچریه توسط سیدجمال الدین اسدآبادی نشان می‌دهد جریان تکامل‌گرای مدافع نظریه داروین در شبه قاره نیز حضور پویا داشته است. پس از ورود اندیشه داروین به جهان اسلام و پیوند خوردن آن با دیدگاه‌های مادی‌گرای، به‌ویژه با کتاب‌هایی که شِبلی شُمیل از سال 1884م می‌نویسد، موج بلندی علیه استدلال‌های ایشان شکل می‌گیرد و علما و دانشمندان مسیحی و مسلمان دست بر قبضه قلم می‌برند و کتاب و رساله می‌‍نوسیند تا به آرای الحادی مطرح شده پاسخ دهند. در این میان رساله‌ای در سال 1330 قمری توسط علامه محمدعلی سنقری حائری در علم کلام و در دو جلد به فارسی نوشته می‌شود که در جلد نخستش به نقد دیدگاه‌های مادی‌گرایانه منتسب به داروین می‌پردازد. در این مقاله به گزارشی از دلایل فلسفی-کلامی ایشان با توجه به نسخه خطی بر جا مانده از این کتاب می‌پردازم و پاسخ‌ها را با کتاب شبلی شمیل می‌سنجم. روش ایشان در رساله مبتی بر شیوه سنتی کلامی و بابهره‌گیری از سنت فلسفه مشاء است. بهر نمونه، ایشان برای رد ازلیت ماده و اثبات واجب تعالی ده دلیل ذکر می‌کنند که همگی بر امتناع دور و تسلسل و باطل بودن ترجیح بلامرجح و ... استوار است. مثلا در یکی از استدلال‌ها که بر برهان حرکت استوار است می‌گویند ماده اولیه که به قول مادیون ازلی است یا باید ساکن باشد یا متحرک؛ ساکن نمی‌تواند باشد چون ایشان حرکات فلکی را قدیم می‌دانند؛ اگر بگویند متحرک بوده، گوییم حرکت نه ذات و نه ذاتی و نه لازم ذات بلکه عارض است. پس ماده نمی‌تواند ازلی و مبدا کل باشد. از سویی نمی‌تواند ساکن و متحرک هم نباشد چون اجتماع و ارتفاع نقیضین هر دو باطل است.
|
|
کلیدواژه
|
نظریه تکاملی داروین ,مواجهات مسلمانان با داروین ,علامه محمدعلی سنقری حائری ,رساله مرآت العقل ,شبلی شمیل
|
|
آدرس
|
دفتر پژوهش‌های فلسفی فارابی, ایران
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|