تحلیلی انتقادی بر مبانی روان شناختی زیگموند فروید از دین و خدا

تبیین و تحلیل روان گرایانه (کاوش در لایه های پنهان روان ناخود آگاه) از ریشه های تاریخی و ماهیت باور به خدا ، از سوی فروید (1856-1939م) روانکاو اتریشی، هنوز هم در شمار معروف ترین دیدگاه های مطرح در حوزه روان شناختی از خدا و از جمله نظریه های متداول در حوزه روان شناسی دین است.وی که هرگز نتوانست از یکطرف با وجه ربانی خداگونه گی انسان از در آشتی بر آید و از سوی دیگر با کشش مفرطش به روان تحلیلگری صرف ( به ویژه هیپنوتیزم و پالایش روانی) که تا آخر عمر شیوه ای مستمر در کارهای علمی اش بود ، سرانجام به این عقیده کشانیده گردید که اساسا تصور خدا، توهمی بیش در راه تحقق آرزوهای بشر، نمی باشد.تصویر خدا نزدش ، انعکاسی از همان صورت های آرمانی پدری عالم به همه چیز و توانا به همه کار که در کودکی مورد تجربه آدمی است، می باشد.سیطره فوق العاده به ادبیات در کنار اعتقاد جزمی به دستاوردهایش ، موجب گشتند تا وی تنها تصعید (والایش) لیبیدوی ارضاء نشده ، ترس و نیاز را بن مایه های تولید هنر، ادبیات ، دین به طور عموم و کشش و گرایش به خدا را به طور خاص و ویژه ، دانسته و در حقیقت آن را ، نوعی فرافکنی از پدر واقعی مشخص با زیر نهاد عقده ادیپ در پسران بواسطه ناکامی در رابطه جنسی با مادران و عقده الکترا در دختران بواسطه عدم ارضاء جنسی با پدران، محسوب نماید.سر آخر بنیاد دین مداری انسان ها در باورهایش صرفا ریشه در توهم و بلکه در تعابیر خودشروان رنجوری وسواسی همگانی داشته و کشش آدمی به خدا نیز در اندیشه اش گره در توتم گرایی دارد.به نظر می رسد عوامل تاثیرگذار بر مبانی بنیادین اندیشه اش در رمز گشایی از راز تمایل بشر به خداوند، عبارتند از اموری همچون : الف) غلبه فکر فلسفی رایج در قرن نوزدهم که همانا علم زدگی افراطی متاثر از دیدگاه اثبات گرایی (پوزیتیویسم) که درآینده یک پندار او، صورت بندی این نگاره در آمیزه ای از اثبات گرایی ،علم گرایی افراطی و الحاد قابل رصد است . ب) فلسفه بدبینانه و سلطه نفسانیات و هیجانات بر انسان شوپنهاور . پ) مناد شناسی لایب نیتس که در آن منادها تنها مرکز و مبنای فعالیت و انرژی به شمار می آیند. ت) سودگرایی جرمی بنتام که معتقد بود انسان ها از اساس می کوشند تا با کسب لذت ، از درد بپرهیزند. ث)تاثیر پذیری عمیق از اصل حتمیت (دترمینیسم)که بر جبر علی و معلولی تاکید و هیچ راهی را برای اراه آزاد باقی نمی گذارد. ج)اعتماد راسخ وی به نظریه های تاریخی و انسان شناسانه غیر موجه و مدلل و تکیه بر فرضیه بی اعتبار لامارک در به ارث بردن خصوصیات اکتسابی که در دو اثر توتم و تابو و موسی و یکتاپرستی چ) اندیشه های داروین که که بر بسیاری از پیش فرض های اساسی روان تحلیل گری وی نظیر مفهوم رشد، فرایند تغییر ، مفاهیم تثبیت و بازگشت بخصوص تفکر تکاملی اش نقش آفرینی داشته اند. این خامه با رویکردی تحلیلی – انتقادی و با استناد بر اموری همچون فقدان مماثلت و تشابه میان گروه های شاهدی که مبتلا به اختلالات روانی بودند با گروه بی شمار خداباوران ، مشاهدات محدود و تسری نتایج به کلیه انسان ها، عدم پاسخگویی روشن به موارد نقضی ایراد شده ، تمسک به پیش فرض هایی که در روند علوم تجربی، وجاهت علمی خودشان را از دست دادند ،رویکرد کاملا مادی به جهان هستی به جای عقل گرایی فلسفی ، انکار بدون دلیل متقن بر وجوه عینی(در مقابل ذهنیت) بر اثبات خدا ، موجب گشتند تا این مقال در صدد اثبات عدم جامعیت و فقدان مانع از غیریت نظریه روانکاوانه وی در ترسیم رمز گشایی علت و ماهیت گرایش انسان ها به دین و خدا در طول حیات بر این کره خاکی بر آید .