تبیین عقلی معاد عنصری با تاکید بر مبانی فلسفی آقا علی مدرس زنوزی

این مقاله با روشی تحلیلی و توصیفی و عمدتاً مبتنی بر اصول فلسفی آقا علی مدرس زنوزی، تصویری معقول از معادِ روحانی- ‌عنصری می‌دهد؛ همچنین اشکالات انحصار معاد در عنصری یا روحانی و تبیین عقلی معاد روحانی با بدنی عنصری را صورت‌بندی کرده و بدان می‌پردازد. در این تصویر، رابطۀ نفس و بدن و ترکیب اتحادی میان این دو به شیوه‌ای بیان شده که جایی برای اشکال تناسخ در پذیرش معاد عنصری باقی نماند؛ چنان‌که تفاوت میان دنیا و آخرت به گونه‌ای تقریر شده که پذیرش معاد عنصری، ملازمه‌ای با تکرار دنیا بودن آخرتْ نداشته باشد. همچنین در مقام تبیینِ معادِ عنصری، حقیقت انسان، وجودی دانسته شده که هم آثار تجردیِ نفسی ظهور می‌دهد و هم آثار مادیِ بدنی؛ چنین وجودی برزخ میان مادیت و تجرد و جامع آن‌هاست، و اگر حقیقت آدمی نه ملَک است، نه جماد، بلکه جامع جهات عنصری و نفسی است، و اگر به اتفاقْ انسان با تمام حقیقت خود حشر می‌یابد؛ پس انسانِ معادیافته در آخرت، نفسی مجرد و بدن عنصری خواهد داشت.