بقای نفس در مکتب خراسان تبیینی از آراء میرزامهدی اصفهانی، شیخ مجتبی قزوینی و آیت الله مروارید(ره)

نگاه مکتب خراسان به مسئله بقای نفس که حاصل فلسفه گریزی و ادعای ایشان در جدایی بین طریق وحی، عقل و عرفان و همچنین اهتمام بر ظواهر متون دینی است، نگاهی متفاوت و تازه است. در مکتب خراسان نفس انسان، جسم لطیفی است که تفاوت آن با بدن تنها به واسطه عوارض است و کمالات را تنها به افاضه حق دریافت می کند و با گذر از مراحل حیات هیچ گاه مجرد از ماده و لواحق آن نخواهد شد. نفس که در زندگی دنیا، در کنار بدن به حیات خود ادامه می دهد، در برزخ بدون نیاز به بدن و به طور مستقل و با هیئتی شبیه بدن، باقی مانده به حیات خویش ادامه می دهد اما در عالم آخرت نفس به بدن دنیوی عودت داده شده و در کنارآن متنعم یا معذب می گردد. این دیدگاه با اشکالاتی روبروست از جمله اینکه لازمه جسم انگاری نفس در این مکتب، این است که معاد روحانی و معاد جسمانی دو اسم برای یک مسمی باشند. از سویی دیدگاه این مکتب، در برخی موارد از انسجام و سازگاری درونی برخوردار نبوده و در اندیشه پیروان آن پراکندگی آراء دیده می شود، علاوه بر آنکه برخی مفاهیم و مسائل به درستی تبیین نشده است.