خوانشی نو در توصیف و تحلیل خاستگاههای نظری معاد جسمانی صدرایی

معاد و حیات اخروی نفوس یکی از ضروریات دین است که تبیین چگونگی آن همواره دغدغه متفکران مسلمان و به خصوص حکمای فلسفه اسلامی بوده است. این درحالی است که جسمانی بودن حشر و حیات اخروی، از جمله شاخصه های اصلی معاد مدّ نظر متون دینی بوده و ملاصدرا در نظریه معاد جسمانی خود مدعی تامین این ویژگی با تکیه بر اصول و مبانی حکمت متعالیه است. البته جسمانیتِ بدنی که در تبیین فلسفی ملاصدرا از کارکردهای قوه تخیّل نفوس تلقی می شود، چندان رضایت منتقدان به این نظریه را تامین نمی کند. اما ملاصدرا با التفات به انتقادات احتمالی، درک صحیح از اصول و مبانی «معاد جسمانی» را در دفع اشکالات مقدّر کافی می داند. در حالی که به نظر می رسد علاوه بر اصول و مبانی مطرح شدۀ ملاصدرا، برخی خاستگاه های نظری و ظرفیت های تئوریک حکمت متعالیه نیز می تواند این نظریه را پشتیبانی نموده و در رفع اشکالات وارد بر جسمانیت بدن اخرویِ مدّ نظر ملاصدرا موثر باشد. بررسی و تحلیل این مباحث نظری هدف اصلی پژوهش حاضر است که برای تحقق آن تلاش می شود به شیوه توصیفی- اسنادی، آراء و خاستگاه های نظری مرتبط با این بحث احصاء، تحلیل و بررسی گردد. توسعه معناییِ «جسمانیت»، تامین عینیت ِ بدن اخروی از طریق تناظر و تطابق مراتب وجودی انسان با عوالم وجودی، فاصله رتبی عالم آخرت با عالم دنیا و کارکرد متفاوت قوه تخیّل در عوالم وجودی، برخی از این موارد هستند. باید توجه داشت ارائه تبیینی فلسفی از جزییات معاد جسمانی می تواند علاوه بر پذیرش تعبّدی، پشتوانه ای عقلی-فلسفی نیز از این اصل دینی فراهم آورد.