ارزیابی کارایی مدل احتمالاتی در پیش بینی منطقه ای پتانسیل خطر سیل حوزه آبخیز گلستان

سیل یکی از پدیده های طبیعی در ایران و حوزه آبخیز گلستان است که می تواند موجب پیامد های منفی اقتصادی-اجتماعی و زیست محیطی می گردد. در این پژوهش، به منظور ارزیابی کارایی یک مدل احتمالاتی در شناسایی مناطق دارای پتانسیل خطر سیل، از عواملی مانند شیب، سنگ شناسی، بارندگی، ارتفاع، کاربری اراضی، انحنای زمین، شاخص رطوبت توپوگرافی و فاصله از رودخانه، در حوزه آبخیز گلستان استفاده شد. ابتدا نقشه رقومی تمام عوامل مزبور در سیستم اطلاعات جغرافیایی و در قالب پایگاه داده تهیه گردید. موقعیت 155 واقعه سیل ثبت شده در دهه های اخیر جمع آوری و به صورت تصادفی به دو دسته آموزش مدل (105 واقعه) و اعتبار سنجی مدل (50 واقعه) تقسیم گردید. بر اساس روش نسبت فراوانی احتمالاتی و تحلیل رابطه بین واقعه های سیل گروه آموزش و عوامل موثر در خطر سیل، وزن کلاس های هر عامل تعیین شد. نقشه پیش بینی پتانسیل و استعداد سیل با استفاده از وزن مزبور در سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه گردید. درنهایت، نقشه پیش بینی پتانسیل خطر سیل احتمالاتی با روش منحنی مشخصه عامل گیرنده در نرم افزار spss 19 اعتبار سنجی شد. نتایج حاصل از اعتبارسنجی مدل نشان داد که دقت نقشه پیش بینی پتانسیل خطر سیل 5/73 درصد می باشد. نتایج نشان داد که کلاس های با پتانسیل خطر سیل کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد به ترتیب 3022 کیلومتر مربع (52/25 درصد)، 2981 کیلومتر مربع (1/25 درصد)، 1/2135 کیلومتر مربع (08/18 درصد) و 3/3709 کیلومتر مربع (3/31 درصد) از حوزه آبخیز گلستان را به خود اختصاص داده-اند. نتایج نشان داد بکار گیری مدل نسبت فراوانی احتمالاتی به منظور پیش بینی پتانسیل خطر سیل در مناطق مختلف می تواند با هدف کنترل و پیشگیری از خسارت‌های ناشی از سیل‌های آینده مفید و قابل اعتماد باشد.