بررسی ابعاد فساد و ناهنجاری حاکم بر ورزش قهرمانی

پژوهش حاضر با هدف بررسی ابعاد فساد و ناهنجاری حاکم بر ورزش قهرمانی ایران انجام شد. روش پژوهش توصیفیکاربردی بود که شامل؛ شناسایی فساد از نظر حوزه‌های مرتبط با ورزش قهرمانی و تعیین مولفه‌های فساد انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل 250 نفر از تمامی مدیران فدراسیون و باشگاه­ های ورزشی، مربیان و بازیکنان باشگاه‌های لیگ حرفه­ ای، داوران بین‎المللی، اصحاب رسانه فعال در حوزه ورزش قهرمانی و برخی از کارشناسان ورزشی در بخش ورزش قهرمانی بودند. نمونه شامل 150 نفر از افراد مذکور بودند که به روش نمونه­ گیری در دسترس انتخاب شدند. برای جمع ­آوری داده­ های لازم از پرسشنامه محقق­ ساخته شامل 46 سوال در طیف 6 درجه ­ای لیکرت استفاده شد. این پرسشنامه دارای 7 بعد و 7 شکل فساد می­ باشد. داده ­ها با استفاده از ضریب همبستگی اسپیرمن و مدل‌سازی معادلات ساختاری از طریق نرم‌افزار spss19و pls23تجزیه و تحلیل شد. یافته‌ها نشان داد که متغیرهای فرهنگی– اجتماعی اولویت اول و متغیرهای اقتصادی و سیاسی بالاترین تاثیر را در بعد فساد ورزشی داشتند. همچنین بالاترین رتبۀ شکل‌های فساد ورزشی مربوط به دوپینگ و تبانی و پایین­ ترین رتبه نیز به مصرف الکل و روابط نامشروع اختصاص داشت. با توجه به برازش مطلوب مدل مفهومی فساد، اثرگذاری متغیرهای مورد بررسی خوب گزارش شد. همچنین با توجه به بالا بودن شدت ضرایب اثر عوامل فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی و سیاسی در پژوهش، می ­توان گفت که این بعد نقش بالایی در بروز فساد یا به عکس در پیشگیری از آن دارند و می ­تواند مقدم بر سایر ابعاد در کانون توجهات ورزش در سطوح قهرمانی کشور قرار گیرند.مقدمهاز آن جا که درمان هر بیماری مستلزم شناخت دقیق آن است، اگر فرآیند مبارزه با فساد ورزشی را شامل مراحل تشخیص بیماری و سپس پیشگیری و درمان آن بدانیم، اهمیت و ضرورت انجام مطالعه‌های آسیب شناسانه برای تدوین سیاست‌ها و راهبردهایی منطبق بر شرایط داخلی و بومی، کاملاً آشکار خواهد بود (کوشکی و همکاران، 2020). فساد ورزشی یک نیروی یکپارچه و متمرکز نیست که بتوان آن را با نگاهی سطحی و یکسونگر نگریست و به‌وسیلۀ را‌ه‌حلی تک‌بعدی کنترل کرد، بلکه مستلزم استفاده از رهیافتی کلی‌نگر و چندبعدی است (قنبری و همکاران، 2019). بنابرابن علی­رغم وجود ورزشکاران حرفه­ای بسیار و وجود زیرساخت­های علمی و تجربی در ورزش­های مختلف، ابعاد وسیع و متفاوتی از فساد در ورزش حرفه­ای کشور دیده می­شود که بررسی این مساله از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. از سوی دیگر با توجه به اینکه تحقیقات در این زمینه در ایران بسیار ناچیز است، نیاز به پژوهش گسترده و جامع در سطح کشور در جوانب مختلف احساس می­شود. بنابراین سوال اصلی پژوهش حاضر این است که ابعاد فساد و ناهنجاری­ها به چه شکلی درورزشقهرمانی بروز پیدا می­کند؟ ابزار پژوهشروش پژوهش حاضر توصیفیکاربردی بود که شامل؛ شناسایی فساد از نظر حوزه‌های مرتبط با ورزش قهرمانی و تعیین مولفه‌های فساد به روش کمی انجام شد. بر همین اساس ابتدا ضمن مطالعه مقالات علمی متعدد مرتبط با موضوع پژوهش و مصاحبه با اساتید مدیریت ورزشی و جامعه‌شناسی ورزش، به تهیه فهرستی از مرتبط­ترین و شناخته‌شده‌ترین متغیرهای مطرح در زمینۀ فساد در ورزش قهرمانی جهان و کشور که بیشترین تکرار و تاکید را در مقالات داشته پرداخته و پس از دریافت نظر کارشناسی اساتید رشتۀ مدیریت ورزشی و افراد متخصص در حوزۀ ورزش قهرمانی، به منظور جمع­آوری داده­ها، پرسشنامۀ پژوهش طراحی گردید. سعی شده است تا در تدوین پرسشنامه ابعاد مختلف سیاسی، شرایط فرهنگی و اجتماعی هم‌خوانی با جامعه ایران مدنظر قرار گیرد. برای جمع­آوری داده­های مورد نیاز از پرسشنامه محقق ساخته شامل 46 سوال در طیف 6 درجه­ای لیکرت در بین ذینفعان ورزش قهرمانی استفاده شد. این پرسشنامه دارای 7 بعد فساد (شامل؛ اقتصادی و سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، قانونی و حقوقی، ساختاری و مدیریتی، آموزشی و تربیتی، رفتاری و اخلاقی، رسانه­ای و ارتباطی) و 7 شکل فساد (شامل؛ دوپینگ، تبانی، مصرف مواد مخدر، تحصیل مال از طریق نامشروع، رواج خرافه­گرایی از جمله سحر و جادو، مصرف الکل، روابط نامشروع) می باشد تجزیه‌وتحلیل یافته‌هابر اساس نتایج ضریب مسیر در جدول 2 می­توان میزان اولویت و شدت مولفه­های موثر بر فساد در ورزش قهرمانی را شناسایی و بررسی کرد. همانطور که مشاهده می‌شود در رابطه با مولفه­های فساد اولویت اول با مولفه فرهنگی و اجتماعی و اولویت آخر نیز با مولفه رسانه­ای ارتباطی است.بر اساس نتایج ضریب مسیر در جدول 3  می­توان میزان اولویت و شدت شکل فساد در ورزش قهرمانی را شناسایی و بررسی کرد. همانطور که مشاهده می­شود در رابطه با اشکال فساد اولویت اول با دوپینگ و اولویت آخر نیز با روابط نامشروع است.بعد از بررسی برازش مدل‌های اندازه‌گیری نوبت به برازش مدل ساختاری پژوهش می‌رسد. در بخش مدل ساختاری بر خلاف مدل‌های اندازه‌گیری، به سوالات (متغیرهای آشکار) کاری ندارد و تنها متغیرهای پنهان همراه با روابط میان آنها بررسی می­گردد. ضمن اینکه در پژوهش حاضر از پرکاربردترین معیارها برای برازش مدل ساختاری استفاده ‌شده است. این معیارها عبارت از؛ ضریب معنادار (tvalues)، ضریب تعیین (r2) و ضریب قدرت پیش‌بینی (q2) است. همچنین برای بررسی برازش مدل ساختاری پژوهش از چندین معیار استفاده شد که اولین و اساسی­ترین معیار، ضرایب معنی­داری t یا همان مقادیر tvalues می­باشد که فقط صحت رابطه را نشان می­دهند و شدت رابطه بین متغیرها را نمی­توان با آن سنجید. در شکل 2 مدل مربوط به مقادیر tvalues ارائه ‌شده است. نتیجه‌گیریاین پژوهش با هدف بررسی ابعاد فساد و ناهنجاری حاکم بر ورزش قهرمانی انجام شد. فساد ورزشی در کشورهای مختلف و حتی بین بخش‌های درونی هر کشور متفاوت است. کشورها تلاش دارند با نگاهی کل‌نگر، همه‌سونگر و نظام‌مند، شرایط و موقعیت کنونی را تحلیل و با تکیه بر توانمندی‌ها به مهم‌ترین و اساسی‌ترین مسایل در مورد فساد پاسخ موثر و مناسب بدهند. مطالعات صورت گرفته در این زمینه می‌تواند ضمن شناسایی ابعاد و شکل‌های مختلف فساد ورزشی، راهکارهای عملی و کاربردی را برای مقابله با فساد ورزشی در اختیار تصمیم‌گیران حوزه ورزش قرار دهد. طبق نتایج تحقیق ضعف باورهای اخلاقی و ارزش‌های انسانی، کاهش سطح وجدان‌کاری و انضباط اجتماعی در جامعه، بالا رفتن فردگرایی، ناهماهنگی میان ارزش‌ها و راه‌های دستیابی به آن­ها، چیرگی روابط بر ضوابط، ضعف فرهنگ سازمانی در میان مدیران و کارمندان، وجود فرهنگ وفاداری درون سازمانی، گسترش و استمرار فساد و ضعف کنترل اجتماعی همگی از معضلات یک جامعه است که خواه ناخواه از جامعه به باشگاه­ها و سطح ورزش قهرمانی و سازمان­های مربوطه منتقل و موجب آلودگی و فساد می‌گردد. از طرفی فساد اقتصادی باعث بروز تبعیض در جامعه، نابرابری بین طبقات جامعه می‌شود که این اتفاقات انگیزه و امید به آینده را در دل افرادی که سال‌ها کار سالم انجام داده‌اند از بین می‌برد. همچنین ساختار هر سازمانی در هر صورتی ضدفساد است که علاوه بر فرهنگ سازمانی خاص آن بتواند، ساختاری تو در تو را برای اعمال نظارت مستقیم و غیرمستقیم فراهم کند. باید توجه کرد که حجم دولت و نهادهای دولتی بسیار بزرگتر از ضرورت آن است و به‌نظر می‌رسد که بهتر است حجم دولت و نهادهای دولتی با شیوه‌های مختلف کوچک شود و بدنه‌های غیرضروری هر نهاد از تشکیلاتش حذف شود و نهادهای موازی ادغام شوند.  همچنین با توجه به تفاوت فرهنگی افراد که در هر سازمان وجود دارد، برخی محققان به مقولۀ آموزش جهت کاهش زمینه‌های فساد اشاره کرده‌اند. از آنجا که از آموزش به عنوان زیر ساخت توسعه نام برده‌ شده است، در واقع تحقیقات نشان می‌دهد که بیشتر انحرافات اخلاقی و بزهکاری‌های رفتاری در بزرگسالان نتیجه عدم تربیت و برخورد صحیح والدین در دوران اولیه رشد و آغاز سال‌های زندگی است. از طرفی نیز نقش رسانه‌ها در فساد در واقع نقشی دوسویه است که هم می‌تواند تسهیل کننده و هم نقش یک مبارز و افشاگر تمام عیار را بازی کند. از این رو و در بسیاری از کشورها از رسانه‌ها به عنوان دیده‌‌بان‌های نهادها استفاده می‌گردد ولی این در صورتی است که خود رسانه‌ها درگیر آلودگی در ورزش و یا هر باشگاه و یا سازمانی نگردد.