کشت پاییزه چغندرقند در ایران (از تحقیق تا اجرا)

ایران یکی از شش کشور جهان محسوب می‏شود که به ‏لحاظ تنوع اقلیمی، علاوه بر تولید شکر از چغندرقند و نیشکر، امکان کاشت چغندرقند به دو صورت بهاره (در مناطق معتدل سرد) و پاییزه (در مناطق گرمسیر و معتدل گرم) را دارد. در حال حاضر به‎دلیل محدودیت منابع آبی، امکان توسعه کشت چغندرقند بهاره وجود ندارد. مهم­ترین شاخص­های اولویت و برتری کشت پاییزه چغندرقند نسبت به کشت بهاره، استفاده از نزولات آسمانی در طول دوره رشد، عملکرد بیشتر، آفات و بیماری­های کمتر و به خصوص نیاز آبی کمتر و کارآیی مصرف آب بالا می باشد. این موضوع از آنجا اهمیت دو چندان پیدا می کند که کمبود منابع آب، مهم ترین چالش و عامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی در کشور می باشد. نتایج بیش از نیم قرن مطالعه و تحقیق توسط موسسه تحقیقات چغندرقند در مناطق مختلف کشور نشان داده که در کوتاه مدت توسعه کشت پاییزه چغندرقند در استان­ خوزستان و در میان مدت در بخش هایی از استان ایلام، مناطق جنوبی استان فارس، مناطق گرم استان کرمانشاه و استان گلستان می­تواند مهم ترین راه­کار برای جبران کاهش سطح زیر کشت بهاره و تامین بخش عمده شکر مورد نیاز کشور قلمداد گردد. در فاصله سال های 1392 تا 1398 سطح زیر کشت پاییزه چغندرقند از دو هزار هکتار به بیش از 15 هزار هکتار افزایش یافته است که بخش عمده آن(86 درصد) مربوط به استان خوزستان و مابقی مربوط به استان های گلستان (2/7 درصد)، فارس (8/1 درصد)، خراسان رضوی (3/1 درصد)، کرمانشاه (1/1 درصد)، اصفهان (7/0 درصد) و ایلام (2/0 درصد) بوده است. مهم ترین عامل محدود کننده کشت پاییزه چغندرقند عدم وجود ظرفیت صنعتی می باشد. به همین دلیل در حال حاضر بخش عمده محصول تولیدی در استان خوزستان به کارخانه­های قند سایر استان ها(کرمانشاه، اصفهان، همدان، قزوین، چهارمحال و فارس) حمل می گردد. از این رو با راه اندازی و افزایش ظرفیت کارخانه های قند موجود در استان خوزستان، ایجاد کارخانه­های قند جدید در استان های خوزستان، ایلام و گلستان و دو منظوره کردن کارخانه های قند نیشکری و در صورت امکان افزایش ظرفیت ملکی در مناطق مستعد کشت پاییزه می توان زمینه توسعه بیشتر کشت پاییزه چغندرقند را فراهم کرد. در این صورت می توان طی برنامه های کوتاه و میان مدت سطح زیر کشت پاییزه چغندرقند را به ترتیب به بیش از 50 تا 70 هزار هکتار افزایش داد. با تحقق این برنامه ها ضمن تولید 400 تا 600 هزار تن شکر، سالانه معادل 300 تا 400 میلیون متر مکعب آب در مقایسه با کشت بهاره چغندرقند صرفه جویی می گردد.