مدیریت ژن­های مقاومت به تنش­های زیستی

خسارت حاصل از تنش های زیستی حدود یک سوم تولید محصولات کشاورزی است. برای جلوگیری از این خسارت استفاده از مدیریت تلفیقی آفات (به مفهوم عام) توصیه میشود. باید به تمام اجزای شالوده این مدیریت، توجه خاص کرد و به آنها اهمیت داد. یکی از اجزای این مدیریت، استفاده از ارقام مقاوم میباشد که در صورت بکارگیری صحیح ژنهای مقاومت، به مقاومت پایدار و کاهش خسارت خواهیم رسید ودر صورت بکارگیری ناصحیح این ژنها، به مقاومت زودگذر، شکستن مقاومت، افزایش بیوتیپ ها و نژادهای آفات و بیماریها و افزایش خسارت خواهیم رسید. موضوع دوام مقاومت متاثر از عواملی همچون پاتوژن یا حشره آفت، سیستم کشاورزی، محیط، شانس، ناقل بیماری، ... و گیاه میزبان است. لذا در مبارزه با این تنش ها حتما این عوامل باید مد نظر باشد و صرف توجه تنها به گیاه میزبان اشتباه محض می باشد. بیماریها بر اساس میزان تغیرپذیری در ایجاد نژاد، نحوه انتشار بیماری، نحوه پارازیته کردن میزبان، اثر متقابل میزبان با پاتوژن و ... به سه گروه عمده تقسیم می شوند و مشابها در آفات نیز گروه بندی داریم. بر این اساس در میزبان تناظری از لحاظ تعداد ژنهای مقاومت وجود دارد بدین معنی که برای پاتوژنهای (مشابها برای حشره آفت) خطرناک، تعداد ژنهای مقاومت اختصاصی بیشتری در میزبان بر علیه آنها میبینیم. از سوی دیگر مقاومت غیر اختصاصی هیچ اثر متقابلی را با میزان ندارد و لذا شکستن مقاومت غیر محتمل است. برای آفت و بیماری های کمتر خطرناک میتوان از تنوع موجود در میزبان به راحتی استفاده کرد و تنش مربوطه را کنترل کرد و از طرق مختلف همچون به نژادی کلاسیک، موتاسیون و انتقال ژن میتواند استفاده شود اما هرچند روش اصلاحی تقریبا آسان است اما ارزیابی برای این تنش ها کمی با سختی و مشکل همراه است. برای آفت و بیماری های خطرناک فقط به نژادی کلاسیک جواب میدهد چون با مقاومت غیراختصاصی استفاده میشود و این مقاومت پایدار خواهد بود. در اینجا هرچند روش اصلاحی کمی مشکل است اما ارزیابی برای این تنشها آسانتر است. در ادامه چالش ها و راهکارهای روشهای اصلاحی مختلف و نیز روشهای ارزیابی به این تنش ها و نیز محاسن و معایب هر روش مورد بحث خواهد گرفت که با حفظ ساختار جمعیت نژادها / حشره آفت به مقاومتی پایدار رسید.