تاثیر اقلیم محل رویشگاه بر کمیت و کیفیت ترکیبات فیتوشیمایی برخی جمعیت های خرفه ایران

خرفه یکی از گیاهان دارویی مهم از خانواده پرتولاکاسه می­باشد است که خواص درمانی زیادی نظیر ضد درد، تب بر، ضد عفونی کننده، ضد اسکوربوت، ضدسرفه، ضد التهاب، تصفیه کننده خون، ضد سوختگی پوست و کاهش تورم و آبسه‌ها دارد. در این پژوهش، تعداد 18 توده خرفه از مناطق مختلف کشور جمع آوری و موقعیت جغرافیایی آنها به لحاظ ارتفاع، طول و عرض جغرافیایی و میزان متوسط بارندگی و دمای متوسط محل رویشگاه ثبت گردید. برای بررسی میزان کمیت و کیفیت ترکیبات فیتوشیمیایی، بذورخرفه های جمع آوری شده با هگزان استخراج و با استفاده از دستگاه کروماتوگراف گازی متصل به طیف سنج جرمی (gc-mc) آنالیز شدند. نتایج آنالیز gc-mc نشان داد  که بین 10 تا 31 ترکیبات فیتوشیمیایی بین توده های مختلف وجود دارد. بیشترین درصد ترکیبات را ماده 9،12،15- اکتا دکاتریونیک اسید مربوط به توده قزوین با 1/83% و کمترین درصد این ماده (7/38%) مربوط به توده تالش مشاهده شد. بیشترین درصد خلوص مربوط به ماده تترا دکانوئیک اسید با میزان 99% که در اکثر توده ها مشاهده شد و کمترین درصد خلوص مربوط به ماده گلسیرین 1و3 دیولئین در توده قزوین مشاهده شد. نتایج نشان داد که با کاهش ارتفاع محل رویشگاه و افزایش میزان رطوبت نسبی درصد ترکیبات فیتوشیمیایی کاهش پیدا کرد. به طور کلی اطلاعات حاصل از تنوع فیتوشیمیایی جهت جمع­آوری خرفه از مراکز تنوع مفید است و به انتخاب والدین از توده­هایی که دارای تنوع فیتوشیمیایی زیاد هستند، جهت تولید جمعیت های در حال تفرق و نقشه یابی در برنامه­های دورگ­گیری و به ­نژادی می تواند آغازین گام اصلاح و تولید ارقام پر عملکرد با خواص دارویی مناسب برای صنایع دارو سازی کشور باشد و برای محافظت و مدیریت ژرم­پلاسم این گیاه استفاده شود.