تنوع ژنتیکی قابل‌توجه در پاسخ به افزایش غلظت دی‌اکسید کربن در سه محصول زراعی عمده ایران

این مطالعه در قالب سه آزمایش جداگانه به‌منظور ارزیابی پاسخ 20 ژنوتیپ گندم، 17 ژنوتیپ جو و 15 ژنوتیپ سورگوم به دو سطح غلظت دی­اکسید­کربن محیط (380 و 700 میکرومول­بر­مول) در شرایط گلخانه در دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در سال 1392 انجام گردید. نتایج نشان داد که ژنوتیپ­های گندم از نظر تولید ماده خشک پاسخ مثبتی به افزایش غلظت دی­اکسیدکربن محیط نشان دادند ولی از این نظر تنوع داشتند. به‌طوری که پاسخ ارقام پیشتاز، کویر، کرج، قدس، چمران، تجن، الموت، خشکی11، شهریار، کارون، سرخ تخم، امید، مرودشت کم (کمتر از 40 درصد)، ارقام بهار، شیراز، شعله، سپاهان، گاسپارود متوسط (بین 40 تا 80 درصد) و ارقام سیستان و نوید زیاد (بیش از 80 درصد) بود. در گیاه جو، پاسخ تمامی ژنوتیپ­ها به افزایش غلظت دی­اکسیدکربن کمتر از 20 درصد بود. بیشترین و کمترین افزایش در وزن خشک اندام هوایی جو در اثر افزایش غلظت دی اکسید کربن (برابر 19 و 5 درصد) به ترتیب به ژنوتیپ‏های a51 و a57 تعلق داشت. واکنش ژنوتیپ­های مختلف سورگوم به افزایش غلظت دی­اکسیدکربن مثبت ولی میزان افزایش در ژنوتیپ­های مختلف متفاوت بود. این واکنش در ژنوتیپ mgs5 کم (کمتر از 20 درصد)، در ژنوتیپ‌های gs3، gs4، gs13، gs14، gs25، gs26، پگاه، سپیده، mgs2، kgs33، kgs29 متوسط (بین 20 تا 40 درصد) و در ژنوتیپ‌های gs28، gs24 و gs5 زیاد (بیش از 40 درصد) بود. نتایج این آزمایش نشان داد که تنوع قابل ملاحظه‌ای بین ژنوتیپ‌های گندم، جو و سورگوم از نظر پاسخ به افزایش غلظت دی­اکسیدکربن وجود دارد.