امکان توسعه موارد جواز بیع موقوفات از منظر فقه و حقوق

تحول مفهوم دولت در عصر مدرنیته و توسعه مادی حیات بشر، مسائل و چالش‌های جدیدی را بوجود آورده که حل آن نیازمند بازنگری و تحلیل روزآمد قواعد فقهی و حقوقی است. از جمله این مسائل می‌توان به تعارض میان شرط دائمی بودن عقد وقف و اجرای طرح‌های عمومی در بافت‌های فرسوده شهری اشاره نمود. این امر در ساحت عمل موجب بلاتکلیفی و تاخیر در اجرای عملیات ساخت و احداث طرح‌های نوسازی شده است.بر اساس نظر مشهور فقهای امامیه، دائمی بودن یکی از مختصات عقد وقف بوده و امکان فروش و یا تبدیل آن وجود ندارد. با این حال، بر اساس نظر دسته دیگری از فقهای امامیه، امکان فروش موقوفات تحت شرایطی قابل تصور است.در این پژوهش ضمن طرح نظرات گوناگون پیرامون این مساله، با آسیب‌شناسی رویکرد سنتی فقهی در خصوص عقد وقف، ماهیت امضائی بودن نهاد وقف تشریح شده و مبنای عقلایی در فرآیند اداره موقوفات تقویت می‌گردد. در نهایت این گونه استنتاج می‌شود که در صورتی که استمرار حیات مال وقف، موجب ورود ضرر و یا عدم النفع به جامعه شود، می‌توان جواز بیع وقف را استنباط نمود.در این راستا، از مفاهیمی نظیر نقش امور حسبه در اداره موقوفات، اعمال قاعده حفظ نظام و همچنین ضرورت حرکت به سمت فقه اجتماعی در روند اجتهاد فقهی نیز مباحث مستوفاتی مطرح شده و در کنار آن سعی شده تا نظریات موجود در عرصه حقوق عمومی نیز دور از نظر نماند.

Possibility of developing endowment sale permits from the perspective of jurisprudence and law

The evolution of the concept of government in the age of modernity and the material development of human life have created new problems and challenges, the solution of which requires a review and uptodate analysis of jurisprudential and legal rules. Among these issues, we can mention the conflict between the condition of permanent endowment contract and the implementation of public projects in dilapidated urban areas. This has led to uncertainty and delays in the implementation of construction operations and renovation projects.According to the wellknown opinion of Imami jurists, permanence is one of the characteristics of a waqf contract and it is not possible to sell or convert it. However, according to another group of Imami jurists, the possibility of selling endowments is conceivable under certain conditions.In this study, while expressing various opinions on this issue, the pathology of the traditional jurisprudential approach regarding the endowment contract, the nature of the endowment institution’s signature is explained and the rational basis in the endowment management process is strengthened. Finally, it is concluded that if the continuation of the life of the endowment property causes loss or nonbenefit to the society, the endowment sale license can be inferred.In this regard, concepts such as the role of Hasbah affairs in the management of endowments, the application of the rule of maintaining order and also the need to move towards social jurisprudence in the process of jurisprudential ijtihad have been discussed. Not to be missed.