رخداد کانی های نادر در کانسارهای مس پورفیری: شواهدی از زون دگرسانی پتاسیک کانسار مس پورفیری سرکوه

کانسار مس پورفیری سرکوه در کمربند ماگمایی ارومیه - دختر و در ارتباط با جایگیری توده‌های نفوذی میوسن با ترکیب غالب گرانیت و گرانودیوریت درون واحدهای ائوسن شامل توف، آندزیت، آندزیت - بازالت و برش‌های پیروکلاستیکی می‌باشد. دگرسانی پتاسیک این کانسار دارای گسترش قابل توجه بوده و با کانی‌شناسی غالب مگنتیت، بیوتیت‌های ثانویه و تعادل مجددیافته همراه با انیدریت مشخص می‌گردد. در این مطالعه طیف edx کانی‌های فرعی موجود در دگرسانی پتاسیک به منظور ردیابی کانی‌های نادر در زون دگرسانی پتاسیک مورد استفاده قرار گرفت. همچنین نتایج آنالیز ریزکاونده الکترونی (empa) بر روی پاراژنز مگنتیت‌ همراه با کانی‌های نادر به منظور بررسی شرایط فیزیکوشیمیایی رخداد این کانی‌ها مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان‌دهنده رخداد غیر معمول اپیدو‌ت‌های غنی از ce و la به همراه مونازیت‌های غنی از عناصر نادر خاکی و نیز تیتانیت‌های سریم‌دار همراه با مجموعه‌های آپاتیت، انیدریت، بیوتیت گرمابی، کوارتز و مگنتیت در زون دگرسانی پتاسیک این کانسار می‌باشد. داده‌های حاصل از شیمی مگنتیت نیز نقش سیال ماگمایی–گرمابی اولیه دما بالا (بیشتر از 500 درجه سانتی گراد) را با نرخ برهمکنش پایین سیال گرمابی و سنگ دیواره در شکل‌گیری این مگنتیت‌ها نشان می‌دهد. این مگنتیت‌ها بعضا در همراهی با هماتیت و انیدریت یافت می‌شوند که تایید‌کننده شرایط فوگاسیته اکسیژن بالا، نزدیک محدوده بافری مگنتیت-هماتیت (~δfmq+4) می‌باشد. با توجه به نوع رخداد و شیمی پاراژنز مگنتیت، به نظر می‌رسد تشکیل کانی‌های نادر عموما مربوط به مرحله پیش از کانه‌زایی سولفیدی در دگرسانی پتاسیک این کانسار باشد.

occurrence of the rare minerals in porphyry cu deposits: evidences from the potassic alteration of sarkuh porphyry deposit

introduction in iran, widespread occurrence of porphyry cu deposits is reported and investigated along the urumieh- dokhtar magmatic belt (udmb). these deposits formed in a collided arc setting where fertile magmas generated from the melting of subduction-modified lithospheric mantle, especially when there isasthenosphere upwelling (asadi, 2018). given that mineralization in the porphyry cu systems occurs at theend of potassic alteration (richards, 2011), the features of potassic alteration could be linked tomineralization potential of porphyry systems (zarasvandi et al., 2018). considering this point, the presentstudy focused on the petrography and edx spectra of potassic alteration minerals. this is used tocharacterize the occurrence and paragenesis of rare minerals. additionally, textural and geochemicalfeatures of magnetite paragenesis is linked to the physicochemical conditions under which rare mineralscrystallized in the potassic alteration.2- geological settingthe sarkuh porphyry cu deposit associated with granite and granodiorite intrusions, is located 6km sw ofsarcheshmeh porphyry cu deposit in the southern part of udmb. in this deposit, intrusions were emplacedin 15.18 ± 0.43 (u/pb dating) in eocene units dominated by tuff, andesite, basaltic andesite, and pyroclasticbreccia. potassic, phyllic, argillic, propylitic alterations as well as potassic - argillic and potassic - phyllictransitions are identified in the sarkuh district. potassic alteration of deposit mainly containing magnetite,secondary and re-equilibrated biotites as well as anhydrite is observed till the deepest parts of drill holes (~500m). however, secondary k-feldspar, calcite, monazite, epidote, and titanite occurred to a lesser extendin the potassically altered rocks. apatite and zircon inclusions are widely observed in the biotite andmagnetite phenocrysts. texturally, various types of magnetites were crystalized through the evolution ofpotassic alteration; magmatic, pre-ore, ore, and late stages (zarasvandi et al., 2023). nevertheless, onlythose having martitizied margins (mag 1) and ti-phase (ilmenite) exsolution as lamellae or in grain contacts