ریسک دستکاری صورت‌های مالی با استفاده از مدل شبکه بیزین و درخت تصمیم در شرکت‌های بورس اوراق بهادار

با توجه به رسوایی و فسادهای مالی بزرگ، طی چند سال اخیر در کشور و نبود سازوکارهای نظارتی موثر در کشف آنها، موضوع کشف دستکاری‌ها و تحریفات عمدی صورت‌های مالی یکی از دغدغه های بسیار مهم پژوهشگران بشمار می‌رود. همچنین فقدان مدل مناسب و تخصص در شبکه اعتباری بانکی باعث شده است که بانکها حجم قابل توجهی از تسهیلات اعطایی پرداخت نشده و یا معوقه داشته باشند. از مدل‌ها و تکنیک‌های نوین در کشف دستکاری صورت‌های مالی شرکت‌ها، روش‌های داده‌کاوی می‌باشد. به منظور کاهش ریسک بحرانهای مالی ناشی از آن و کمک به سرمایه‌گذاران برای اجتناب از زیان‌های بزرگ در بازار سهام لازم است تا مدلی برای پیش‌بینی مدیریت سود توسعه یابد. تحقیقات قبلی در ارتباط با کشف ریسک دستکاری در صورت‌های مالی در حسابرسی و بیشتر با کاربرد روش‌هایی مانند رگرسیون لجستیک و خطی همراه بوده است. در این تحقیق با توجه به برخی از نارسایی‌های روش‌های قبلی در شناسایی ریسک دستکاری صورت‌های مالی، به ارائه روش‌های نوین داده‌کاوی و مقایسه شبکه استنباط بیزی و درخت تصمیم پرداخته شده است که در کمال سادگی، ترکیبی از قدرت محاسباتی و انعطاف‌پذیری دارند. در این تحقیق تعداد 122 نمونه منتخب از بین شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1391 تا 1397 انتخاب و با استفاده از نرم فزار ایویوز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. جهت آزمون فرضیه‌های تحقیق از مدل رگرسیون به شیوه لجستیک استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان‌دهنده قدرت توضیحی بالای شبکه بیزی و درخت تصمیم در کشف ریسک دستکاری صورت‌های مالی می‌باشد بگونه‌ای که مدل شبکه بیزی و درخت تصمیم بترتیب 90.03 درصد و 92.99 درصد دستکاری‌های صورت‌های مالی را کشف می‌کنند.