تحلیلی بر نحوۀ مواجهۀ برنامه‌های توسعۀ فضاییِ کلان‌شهر تهران با نواحی پیراشهری؛ مورد پژوهشی: پاکدشت

منطقۀ کلان‌شهری تهران همواره با مشکل گسترش سکونتگاه‌ها در نواحی حاشیۀ شهر روبه‌رو بوده و مواجهه با این پدیده یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های سیاست‌گذاران شهری بوده است. به‌تبع این مسئله، حوزۀ شهری پاکدشت نیز از این مشکل در یک نظام چندسطحی در سطوح منطقه‌‌ای، شهری و روستایی متاثر بوده است. از ابتدای تدوین برنامه‌های توسعۀ فضایی توجه به موضوع نواحی پیراشهری در دستورکار برنامه‌ها بوده است، اما اینکه این برنامه‌ها از کدام زاویۀ دید به نواحی پیراشهری نگریسته‌اند و چگونه با چالش‌های موجود در این نواحی روبه‌رو شده‌اند مسئلۀ مورد بحث است. ازاین‌رو، پژوهش حاضر به‌دنبال ارزیابی نحوۀ مواجهۀ نظام برنامه‌ریزی فضایی مرتبط با توسعۀ پاکدشت با موضوع نواحی پیراشهری است. روش‌شناسی کلان انجام این پژوهش از نوع روش‌های کیفی و مبتنی بر روش تحلیل محتواست. از این روش برای تحلیل و ارزیابی اسناد توسعۀ فضایی شهر پاکدشت به کمک نرم‌افزار maxqda استفاده شده است. بر اساس تحلیل‌های صورت‌گرفته، 9 مقولۀ 2 دستۀ کلان محتوایی و رویه‌ای در حوزۀ مواجهه با نواحی پیراشهری شهر پاکدشت شناسایی شدند که از این میان مقوله‌های کالبدی زیرساختی، نهادی  قانونی و اقتصادی در حوزۀ محتوایی و مقوله‌های برنامه‌ریزی یکپارچه و برنامه‌ریزی مشارکتی در حوزۀ رویه‌ای دارای بالاترین میزان توجه و تاکید در برنامه‌های توسعۀ فضایی بوده‌اند. بر اساس تحلیل‌های انجام‌شده این نتیجه به‌دست آمد: این طرح‌ها علی‌رغم ورود به مباحث و موضوعات مرتبط نواحی پیراشهری نتوانسته‌اند برای کنترل، نظارت و ساماندهی این نواحی سازوکارهای یکپارچه و هماهنگی را در ارتباط با یکدیگر طرح‌ریزی کنند.

an analysis of the approach of spatial development programs of the tehran metropolitan region to peri-urban areas: a case study of pakdasht

tehran’s metropolitan region has always faced urban expansion into surrounding peri-urban areas. this issue presents a major challenge for urban policymakers. pakdasht, like many pri-urban areas, has been significantly impacted by this phenomenon across regional, urban, and rural levels. while spatial planning documents have historically addressed peri-urban issues, their effectiveness in tackling these challenges remains a point of discussion.this study utilizes qualitative content analysis to assess the approach of pakdasht’s spatial planning system towards peri-urban development. maxqda software facilitated the analysis of relevant spatial planning documents. the analysis identified nine key substantive and procedural issues regarding peri-urban development in pakdasht.substantively, physical infrastructure, institutional-legal frameworks, and economic considerations were the most prominent concerns. procedurally, integrated and participatory planning received the most emphasis in the spatial development plans.however, the analysis reveals that despite acknowledging peri-urban challenges, these plans lack a comprehensive and coordinated mechanism to control, monitor, and organize development in these areas.