اصلاح و چابک‌‏سازی فرایند برنامه‌‏ریزی توسعه در ایران

ارزیابی‏ برنامه‌‏های توسعۀ کشور، در دوره‏‌های مختلف، نشان می‌دهد که اغلب آنها، به نتایج مطلوب نرسیده‌اند و در برخی موارد، فاصلۀ عملکرد با اهدافِ برنامه، بسیار زیاد بوده است. آسیب‌‏شناسی برنامه‌‏های توسعه نشان می‏‌دهد، عدم ارتباط بین برنامۀ راهبردی و اجرایی و نبود نظام ارزیابی مناسب، از چالش‌‏های مهم برای تحقق برنامه‌‏های توسعه بوده است. به‌همین‌دلیل، تاکنون، پیشنهادهایی برای اصلاح برنامه‏‌ها در کشور مطرح شده‌‏اند. استفاده از هسته‏‌های کلیدی، برنامه‏‌ریزی غلتان و تمرکز بر تطبیق برنامه‌‏های یکساله با برنامه‌‏های بلند‏مدت، ازجملۀ این اصلاحات است.دراین‌راستا، این مطالعه تلاش داشته، با بررسی الگوی‌های برنامه‌ریزی در دنیا و ایران، به الگویی تلفیقی، برای برنامه‌‏ریزی توسعه‌ای، دست یابد که با تلفیقی از اصلاحات پیشنهادی برای برنامه‌ریزی‌ها، به رفع چالش‏‌های موجود در نظام برنامه‌‏ریزی کشور بپردازد. چارچوب پیشنهادی دارای سه بخش برنامۀ راهبردی، اجرایی و نظارتی است. ابتدا، استراتژی توسعۀ کشور و اهداف کلان مرتبط با آن، به‌گونه‏‌ای تعیین می‌‏گردد که ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیطیِ توسعه و اشتراک‌های بین این سه بُعد را دربرگیرند. سپس، براساس اهداف کلان و سیاست‏‌های آمایش سرزمین در سطوح مختلف ملی، منطقه‌‏ای و استانی، نقش بخش‏‌ها و مناطق، در سطوح مختلف و ارتباط آنها مشخص می‏‌شود. براین‌اساس، پیشران‏‌های توسعه تعیین شده و سیاست‏‌های بخشی منطقه‏‌ای مشخص خواهد شد. ترکیب سیاست‏‌های فضایی با اهداف کلان‌توسعه، نظام انگیزشی و اجرایی برای تحقق برنامه را بهبود می‏‌بخشد و وظیفۀ مهم نظام برنامه‏‌ریزی، که رصد و پایش برنامه به‌صورت دوره‌‏ای است، در هر مرحله، ارائه می‌‏شود.

improving the development planning in iran

evaluation of iran’s development plans in different periods shows that majority of them have not achieved the desired results, and in some cases, the performance gap with the plan goals has been considerable. the evaluation of development plans shows that the lack of connection between the strategic and executive plans, and the lack of an appropriate evaluation system of the plan have been significant challenges for the realization of development plans. for this reason, suggestions have been made to improve plans in the country. these improvements include using key cores, rolling planning, or eliminating mediumterm plans and focusing on adapting oneyear plans with longterm plans.in this regard, this study seeks to achieve a framework of development planning that addresses the existing challenges of the country’s planning system by combining the proposed improvements for planning. in the proposed framework, first, the country’s development strategy and related macro goals are determined in such a way as to include the economic, social, and environmental dimensions of development and the commonalities between these three development dimensions. then, by combining macro goals with spatial planning policies at national, regional, and provincial levels, challenges and opportunities of the country’s territories are identified, so according to different spatial levels, the development drivers can be specified. in this way, sectorial and regional policies will be determined based on development drivers. in this context, combining spatial policies with macro development goals enhances the incentive and executive system for the implementation of the plan and provides the important task of the planning system, which is monitoring and evaluating the plan periodically.