بررسی دیدگاه‌های حکمای اسلامی در تبیین عالم ذرّ و معرّفی دیدگاه برگزیده و نقد و بررسی برخی شبهات

در کتاب و سنّت از وجود پیشین انسان در عالم ذرّ سخن به میان آمده است. هرچند برخی از حکمای اسلامی از اظهار نظر در این باره خودداری کرده‌اند ولی بسیاری از آنان ظهور آن را نپذیرفته بر معانی دیگری حمل می‌کنند؛ گروهی آن را بر شیوه تمثیل دانسته بر فطرت توحیدی حمل کرده‌اند، برخی آن را ناظر به تکوین تدریجی انسان در همین حیات کنونی و وجود عقل ظاهر و باطن دانسته‌اند و بعضی دیگر آن را ناظر به نشاه عقلی دانسته‌اند و برخی نیز از تعبیر نشاه ملکوتی بهره برده‌اند. این در حالی است که هیچ برهان قاطع عقلی بر اِعراض از ظهور آیات و روایات عالم ذرّ وجود ندارد و هیچ‌یک از شبهات وارده توان مقابله با آن را ندارد؛ در این مقاله، دیدگاه‌های مزبور تبیین و نقد و بررسی می‌شود و به برخی از شبهات وارده پاسخ داده خواهد شد.