آینده ژئوپلیتیک منطقه و موقعیت راهبردی ایران: فرصت‌ها و تهدیدها

نظام ژئوپلیتیکی جهانی، دارای ماهیتی دیالکتیک و پویا است که در نتیجه این پویایی، در دوره‌های زمانی مختلف ساختار جدیدی از قدرت با ابزار و نقشه نو چرخه قدرت را در دست گرفته و نظام نوینی را با فرمولی تازه شکل داده‌اند. جهان ژئوپلیتیک دوره‌ایی از نظم و بی‌نظمی، ثبات و بی‌ثباتی، امنیت و ناامنی، موازنه و یا عدم توازن را تجربه می‌کند. جهان کنونی در یک دوره «گذار ژئوپلیتیکی» قرار دارد، این دوره گذار بین دو نظم ژئوپلیتیکی قرار دارد. یکی از مختصات این دوران، افزایش نیروهای مرکزگریز در نظام بین‌الملل است که در پرتو آن به موازات قدرت‌نمایی کنشگران غیردولتی، ظهور مراکز چندگانه قدرت نیز شتاب یافته است که حاصل آن تغییر تدریجی شکل و ماهیت نظام بین‌الملل می‌باشد، البته دولت‎ها و واحدهای سیاسی هنوز کنشگران اصلی سیاست جهانی محسوب می‌شوند. شرایط خاص و ساختارهای مختلف نظام منطقه‌ای جنوب‌غرب آسیا پس از در دوران جنگ سرد سبب گسترش حضور بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای شد و این عوامل زمینه بی‌ثباتی، ائتلاف‌گرایی، شکل‌گیری معمای امنیت، گسترش تضادهای قومی و مذهبی را فراهم کرد. یافته‌ها حاکی است که پیشگیری از تهدیدهای امنیتی در آینده نیازمند درجه‌ای از حضور فعال ایران در مسائل سیاسی- امنیتی منطقه است. واقعیت‌های ژئوپلیتیک و ویژگی‌های قومی، فرهنگی و مذهبی ایران به گونه‌ای است که امنیت ملی آن را به مسائل منطقه‌ای متصل می‌کند. چالش‌های نوظهور امنیتی بر وابستگی متقابل امنیتی ایران با کشورهای همسایه افزوده است. برای پیشگیری از تهدیدهای آینده، ایران خواهان افزایش نقش و حضور فعال در نظام سیاسی امنیتی و نیز فعالیت‌های اقتصادی- فرهنگی در سطح منطقه است. به هم پیوسته شدن مسائل نوظهور ژئوپلیتیکی و سیاسی جدید در منطقه، چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی را برای ایران به همراه داشته است. دفع چالش‌های امنیتی جدید و بهره‌گیری از فرصت‌های فراهم شده، نیازمند درجه‌ای از حضور موثر ایران در مسائل سیاسی امنیتی منطقه‌ای است.