رویکرد «حق‌بنیان» در شناسایی و تبیین نظام‌مند عناصر «آرمان‌‌ها» در سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

شناخت نظام آرمان‌های انسان به روش‌های مختلف امکان‌پذیر است. در این مقاله بر پایۀ حقوق وجودی طبیعی- الهی در حیات فردی و اجتماعی انسان، نظام آرمان‌های انسان به دست آمده ‌است. موجودیت انسان، موجب سزاواری‌هایی در سه بعد «بودن»، «برخورداری» و «رشد» و ایجاد حق مرتبط می‌شود. این حقوق مبتنی بر نیروها و قوا و ویژگی‌های مادی و معنوی انسان و فطرت خداداد وی است که در موجودیت فردی و اجتماعی وی امتداد می‌یابد. از این رو موجودیت اجتماعی انسان وابسته به موجودیت دو عنصر «جامعه» و «حکومت» است که لازم و ملزوم یکدیگرند- بدون وجود حکومت، چیزی به عنوان جامعه نمی‌تواند موجودیت یابد و بدون وجود جامعه، حکومت نیز موجودیت نمی‌یابد- و به لحاظ بهم‌پیوستگی با انسان، از سزاواری‌های سه‌گانه و در نتیجه حقوق وجودی مرتبط با آنها برخوردار هستند. آرمان‌ها به مثابه والاترین ارزش‌ها و اهداف فرازمانی و فرامکانی و مطلوب‌ترین خواسته‌ها برای انسان و جامعه انسانی محسوب می‌شوند. مجموع آرمان‌های فرد، جامعه و حکومت، نظام آرمانی انسان را تشکیل می‌دهد. از منظر جهان‌بینی توحیدی و اسلام، عناصری دیگری نیز به این نظام آرمانی افزوده می‌شود که موجب توسیع و تغییر مفهومی و محتوایی عناصر آرمانی و بیانگر وجوه ممیز آرمان‌های الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی با الگوهای جوامع دیگر است. نتایج حاصل از این روش، آرمان‌های سند الگوی ارتقاء یافته را پوشش می‌دهد.