درآمدی بر روش‌شناسی و چیستی ارزش‌های متعالی انسان در قرآن کریم

دغدغه دستیابی به معنا و ماهیت زندگی و در پی آن تفهیم معنای زندگی، یکی از اساسی‌ترین دغدغه‌های اصیل همه انسان‌ها در طول تاریخ ‏بوده است. ‏پرسش از معنای زندگی و چیستی ارزش‌های متعالی آن، یکی از پرسش‌های اساسی و بنیادینی است که در ‏هر دوره‌ای از تفکر بشری به نحوی مطرح شده و پاسخ‌های مختلفی به آن داده شده است. در این مقاله تلاش شده با مبنا قرار دادن قرآن کریم به‌عنوان اصلی‌ترین منبعی که می‌تواند زندگی را برای همه انسان‌ها معنا کند، به معرفی روشی جهت شناسایی مهم‌ترین ارزش‌های متعالی مطرح شده در دین اسلام پرداخته و از این رهگذر، مهم‌ترین ارزش‌های متعالی دین اسلام برای معنایابی زندگی را تبیین کنیم. به عقیده مولفین، خداوند متعال، مهم‌ترین ارزش‌های متعالی برای یک انسانِ قرآنی را با فرمول «اِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ...» و «اِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ...» بیان نموده و مولفه‌های مطلوب و نامطلوب (مثبت و منفی) زندگی را معرفی نموده است. لذا به‌منظور شناسایی دقیق ابعاد و ارکان هر کدام از این مولفه‌ها، با استفاده از روش «تحلیل محتوا» به تحلیل همه این آیات پرداخته شده و دو مورد از مهم‌ترین آنها به‌عنوان نمونه، تحلیل کیفی و توصیفی شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد مولفه‌هایی همچون: احسان، تقوا، قسط، طهارت، توبه، صبر، توکل و جهاد ازجمله ارزش‌های مثبت انسانی و کفر، تجاوز، فساد، غرور، خیانت، ظلم، گناه، اسراف، عدم رعایت آداب معاشرت، تکبر، رفاه‌طلبی و غیبت ازجمله ارزش‌های منفی انسانی هستند که مجموع آنها، ارزش‌های متعالی دین اسلام برای معنایابی زندگی انسان را تشکیل می‌دهد.