ارتباط «صبر» با اهمّ فضایل اخلاقی در قرآن

«صبر» یکی از فضایل اساسی در قرآن است که تحقّق برخی دیگر از فضایل نیز در گرو بهره­مندی از آن است. در این مقاله با بررسی آیاتی که ریشۀ «ص ب ر» در آن به کار رفته است، کوشیده­ایم تا ارتباط صبر با سایر فضیلت­های اخلاقی را از آیات قرآن استنباط کنیم و به این پرسش پاسخ دهیم که «فضیلت صبر چه ارتباط معنایی­ای با دیگر فضایل اخلاقی دارد؟» ما در این مقاله به این نتیجه رسیده­ایم که صبر یکی از فضیلت­های اخلاقی بسیار بنیادین است که عنصر مقوّم معنایی واژه­هایی چون «ایمان»، «عمل صالح»، «تقوا»، «احسان»، «صدق»، «اِخبات» و «تسلیم» است و اکتساب فضایلی چون احسان و غفران و عمل به فرایضی چون جهاد و نماز جز با صبر ممکن نیست. صبر و توکّل رابطه­ای دوسویه دارند. تسلیم نیز چنین رابطه­ای با صبر دارد. صبر با غفران نیز چنین ارتباط تنگانگی دارد. صبر و شکر́ دو حالت انسان در اوضاع و احوال مختلف اند و بر تلفیق این دو نیز آثاری مترتّبند. این شبکۀ وسیع ارتباط معنایی حاکی از آن است که صبر یکی از فضایل اصلی در قرآن است که بهره­مندی از آن سبب می­شود که انسان، به طور طبیعی، از طیف بسیار متنوّعی از فضیلت­های اخلاقی دیگر بهره­مند شود.