تحلیل الگویی نمودهای رمانتیسم در سروده‌های سلمان هراتی

رمانتیسم، نهضتی فلسفی، هنری و ادبی است که از اواخر سده هجدهم میلادی در کشورهای انگلستان، آلمان، فرانسه و شمال اروپا پدید آمده است. جنبش هنری رمانتیسم در اواخر قرن 18 و اوایل قرن 19 میلادی شکل گرفت. موضوع اصلی رمانتیسم، اعتقاد به ارزش تجربه شخصی و فردی است. هنرمند رمانتیک، ارزش‌های شهودی و غریزی را مورد کاوش قرار می‌دهد. این سبک به طور کلی به ایده‌های آرمانی بیش از ایده‌های واقعی اهمیت می‌دهد و بیشترگرایش ذهنی ارائه می‌دهد تا مجموعه ای از روش‌های سبک شناسانه و نیز با بیان ایده ای مرتبط است که ریشه در قالب سخن دارد تا قالب بصری، از این رو رمانتیسم، خود را با سهولت بیشتری در موسیقی و ادبیات بیان می‌کند تا درهنرهای بصری. سلمان هراتی از شاعران متعهد ادبیات انقلاب اسلامی بود که علی رغم عمر کوتاهش و چاپ تنها سه مجموعه شعر در زمان حیاتش توانست تاثیری شگفت در شعر انقلاب اسلامی داشته باشد. در این مقاله تلاش شده است تا با شیوة توصیف و تحلیل، برخی از جلوه‌های رمانتیسم مانند: رویکرد عاطفی و شهودی به دین، احساس گرایی، روستاستایی، نقد مدرنیّت، مرگ اندیشی، سادگی وگریز از فخامت های سنتی، مذمّت فاصله‌های طبقاتی و هم دردی با طبقات فرودست اجتماع، همدلی با محرومان و رنج‌هایشان، نوستالژی و شکل‌های مختلف آن، همدلی با طبیعت، تحسّر بر زوال ایده آل ها و ستیز با استبداد و... در شعر سلمان هراتی مورد بررسی قرار گیرد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که مصداق‌های بی شماری از مکتب رمانتیک در سروه‌های سلمان هراتی وجود دارد که حاصل ارتباط با مولفه‌ها و ویژگی‌های جریان ساز رمانتیسم از دورة مشروطه به بعد در ایران است. هر یک ازاین ویژگی‌ها، زیر شاخه‌های جزیی‌تری دارد. از این میان، مولفه‌های رمانتیسم طبیعت گرا و رمانتیسم احساسی بیش از نوع فردگرا و ناسیونالیستی در اشعار او نمود داشته است. نگاه رمانتیک و احساسی به طبیعت، از زاویه دید کودکانه، بازگشت به جاودانگی و ابدیّت و توجه عمیق و گسترده به عشق و اندوه، و نیز هم دردی با محرومان و طبقات محروم و مظلوم جامعه، مفاهیم عمدة مکتب رمانتیسم اند که در شعر سلمان هراتی مورد توجّه و دقّت قرار گرفته‌اند.