بررسی مقام توکل با تکیه بر نهج البلاغه و مثنوی معنوی

توکل به معنی اعتماد به خداوند و تسلیم شدن در برابر ارادة اوست که بعد از معرفت حاصل می شود؛ زیرا انسان هر اندازه از ثمرات توکل آگاه تر باشد، نسبت به کسب مقام توکل مشتاق تر می شود. توکل یکی از مباحث دینی و اخلاقی در اسلام است که عارفان آن را ششمین مقام عرفانی (بعد از رجا) می دانند که برای مبتدیان سلوک صعب ترین منزل و برای خاصّان، سهل ترین و ساده ترین راه برای رسیدن به قرب خداوند است. با توجه به اینکه عرفان ایرانی- اسلامی در قرآن و سنّت ریشه دارد، جستار حاضر به شیوة تحلیلی- توصیفی، توکل را در شاهکار ادبیات عرفانی(مثنوی معنوی) و نهج البلاغه به صورت تطبیقی مطالعه کرده است. حاصل پژوهش نشان می دهد که توکل در اثر یاد شده یکی از ارکان ایمان و لازمة آن و دارای مراتب و درجات است. در نهج البلاغه و مثنوی معنوی غالبا به جنبة ایجابی توکل توجه شده است؛ بنابراین، توکلی مورد پسند است که با سعی و کوشش متوکل همراه باشد و متوکل باید در برابر نتیجة دلخواه شکر کند و در برابر نتیجه ای که دلخواه نیست، صبر پیش گیرد.