آزادگی و وارستگی و همدلی در اندیشه مولوی

مولانا با اندیشه‌های والا سعی دارد تمام موانع دنیوی که مانع تعالی و کمال انسانی می‌شوند بردارد و بشر را به رسالت واقعی خویش که همانا نیستان کمال انسانی (خداگونه شدن) است سوق دهد و با بیان فضایل انسانی چون آزادی صداقت، ایمان و تقوا و ... در قالب حکایت‌ها و تمثیل‌ها، درس خود آگاهی و آزادگی و سیر به سوی کمال را با استناد به آیات قرآنی و مسایل فلسفی و آموزه‌های دینی و اخلاقی، زمینة تعالی و ترقّی را فراهم نماید و در مقابل با ذکر صفات ذمیمه و عواقب آن چون حرص، جهل، هوای نفس، شهوات، دنیا پرستی، حسد و غرور و ... - که اسباب گرفتاری انسان در منجلاب صفات حیوانی و جسمانی است – هشدار دهد. مولانا تفکّر فرا زمانی، فرا مکانی، فرا زبانی و فرانژادی دارد و هرگز تعصّب خام ندارد. و همة این‌ها را محدودیّت برای بشر می‌شناسد و همدلی را بهتر از همزبانی می‌داند و در سروده‌هایش تمام نوع بشر را سوی انسان دوستی و کمال جویی دعوت می‌کند.