جایگاه نیایش و گفتگو با خداوند در شعر انقلاب

راز و نیاز و گفتگو با خداوند از کهن‌ترین موضوعات شعری است که از یک‌سو دربردارنده مضامین و اندیشه‌های متعالی و پشتوانه عمیق با به‌کارگیری تلمیح به آیات و احادیث است و از سویی دیگر از حیث ادبی جزو هنری‌ترین و تاثیرگذارترین اشعار محسوب می‌شود. هدف این مقاله نشان دادن جلوه‌های نیایش و گفتگو با خداوند و تحلیل آن از منظر محتوایی و ادبی در شعر انقلاب با تاکید بر اشعار قیصر امین‌پور، احمد عزیزی، سیدحسن حسینی، علی معلم و... است که با روش توصیفی (تحلیل محتوا) به بررسی آن پرداخته است. این راز و نیازها در سه حوزه تحمیدیه، دعا و بیان گلایه و شکایت جای می‌گیرند. در حوزه نخست مباحثی مانند ذکر صفات خداوند و ناتوانی انسان از وصف او و طلب مغفرت جزو مهمترین مضامین است. در حوزه دعا درخواست‌های شاعران مطابق با عمیق‌ترین و اصلی‌ترین نیازهای انسانی و مولفه‌های انقلاب همچون آزادگی و رهایی است. در حوزه آخر شاعران گفتگو با خداوند را بستری برای بیان گلایه و شکایت خود از اوضاع جامعه و نابه‌سامانی‌ها و بی‌عدالتی‌ها قرار داده‌اند. از دیدگاه ادبی عاطفه و حس سوز و گداز نهفته در این اشعار نقش موثری در تاثیرگذاری آن داشته است. از سویی به کارگیری ضمیر بدون ذکر مرجع آن علاوه بر ایجاد ابهام و گسترش دایره شمول شعر موجب لغزان بودن شعر میان عاشقانه و عارفانه و صممیت لحن شده است.