نقد و بررسی سیر آفاقی و انفسی در اندیشه عرفای مسلمان

در این نوشتار سعی شده است موضوع سفر که دغدغه اصلی عرفاست به‌صورت بنیادی بررسی و ریشه‌یابی گردد. حاصل این تحقیق به ما نشان می‌دهد همان‌گونه که حضرت باری تعالی برای شناخته شدن باید با کیفیتی نو در عالم تجلی و تنزل می‌فرمود تا با قوای انسانی قابل درک باشد؛ انسان نیز که تنها موجود شناسنده، و در عین حال به دلیل تجمع صفات الهی در او به استناد حدیث «من عرفه نفسه فقد عرف ربه» موضوع شناخت نیز واقع شده با شناخت خود و تقویت صفات الهی یا به عبارتی دیگر تغییر کیفیت روحی سفری معکوس را از پایین‌ترین مراتب تجلی به سوی حق آغاز می‌کند. یکی از لوازم این سیر که می‌تواند در این تغییر و تحول روحی به سالک کمک نماید سیر آفاقی (ظاهری) است. سفر ظاهری چه در ابتدای سلوک انجام شود یا در انتهای آن، توسط مرید انجام پذیرد یا مراد فقط و فقط در جهت تحول روحی و آماده‌سازی درونی سالک به منظور ورود به سیر انفسی (باطنی) است.