تحلیل محتوای افسانه‌های آذربایجان از منظر طرح شناختی

در میان انواع مختلف ادبیات فولکلوریک، افسانه‌های آذربایجان جزو افسانه‌های کهن، زیبا و پر محتوایی است که تصاویر روشنی از جهان بینی، طرز تفکر و خصوصیات ملی، آداب و رسوم و معیشت مردم آذربایجان در اعصار مختلف تاریخ ارائه می‌دهد. وسعت اطلاعات، تنوع موضوعات و قدمت تاریخی ارائه شده در این داستان‌ها، آذربایجان را به عنوان یکی ازکانون‌های آفرینش و تاثیرگذار افسانه‌های عامیانه معرفی کرده است. بررسی طرح شناختی افسانه‌های آذربایجان در راستای پی بردن به اعتقادات، باورها، آداب و رسوم و ... مردم آذربایجان کمک زیادی کرده است. اعتقادات و باورهایی که سرشار از اتفاقات جادویی شگفت انگیزند، با دخالت موجوداتی نظیر دیو و پریزاد و ... شکل می‌گیرند و در آن‌ها حوادث خارق-العاده به صورت خلق الساعه رخ می‌دهند؛ یعنی زمینه چینی مناسبی برای این رخدادها ارائه نمی‌شود. با توجه به این مسئله این مقاله بر آن است تا با رویکرد طرح شناختی و روش توصیفی تحلیلی، پی رنگ سی افسانة آذربایجان را مورد مطالعه قرار دهد و به بررسی و تحلیل آغازبندی، میانه و پایان بندی این افسانه‌ها بپردازد. با بررسی طرح شناختی افسانه‌های آذربایجان این نتیجه حاصل شد که بخش آغازین و پایانی این افسانه‌ها دارای جملات قالبی و متناسب با موضوع و محتوای افسانه‌هاست و اساس آفرینش اغلب این افسانه‌ها بر ارائة پیام‌های اخلاقی بنا نهاده شده و درون مایة آن‌ها بیشتر در راه آموزش اخلاق و عشق به زندگی است. گفتنی است آنچه پی رنگ این افسانه‌ها را قوت می‌بخشد؛ شگفت آوری آن‌ها در جذب مخاطبانشان است. همچنین اغراق و خرق عادت به کار رفته در این گونه افسانه‌ها موجب دور شدن از واقعیت‌ها شده است.